محمدمهدى فولادوند، نوه آیت الله محسن اراکى و فرزند مرحوم حسین بختیارى است که در اول دى ۱۲۹۹ ش در اراک متولد شد. وى در سن ۱۲ سالگى به تهران آمد و در سال ۱۳۱۸ از مدرسه دارالفنون تهران موفق به اخذ درجه ادبى آن زمان شد و به دانشکده حقوق دانشگاه تهران راه یافت. از آنجا که تمایلات ادبى و عرفانى او هماهنگ با رشته حقوق نبود، او در شهریور ۱۳۲۹ عازم فرانسه شد.
فولادوند در مدت ۱۴ سال در پاریس، دانشگاه سوربن به تحصیل در رشته ادبیات هنر، فلسفه و زبانشناسى عرب پرداخت و پس از اتمام و مدرسه السنه شریفه پاریس و معهدالاسلامیه( دانشگاه سوربن) در ضمن انتشار آثار خود به مسافرت و پژوهش پرداخت و رساله دکتراى خود را که درباره عمر خیام بود، به جهاتى در خارج از دانشگاه به پایان رسانید.
وى به اکثر کشورهاى اروپایى، مصر و آسیا مسافرت کرد و به ویژه از آلمان، لهستان، هلند، اتریش، ایتالیا، سوییس، ترکیه و عراق را دیدن کرد. در سال ۱۳۴۴ ش به عنوان عضو دایمى انجمن نویسندگان فرانسه زبان و عضو وابسته انجمن شعراى فرانسه برگزیده شد.
فولادوند متجاوز از ۱۲۰ بار موزه لوور را دیدن کرد و دو هزار سخنرانى را در سوربن و کلژد فرانس دنبال کرده است.
مرحوم فولادوند در آبان سال ۱۳۴۴ ش به تهران بازگشت و در اکثر دانشگاهها و موسسات آموزش عالى کشور؛ از جمله هنرکده هنرهاى دراماتیک و هنرهاى زیباى تهران و مدرسه عالى ادبیات و زبانهاى خارجه علوم تربیتى به تدریس دروس مختلف فلسفه، زیباشناسى، ادبیات، فرانسه، تاریخ مذاهب، فرهنگ و تمدن پرداخت.
وى همچنین یکى از اعضاى برجسته انجمن فلسفى ایران و علوم انسانى( وابسته به یونسکو) بود.
مرحوم فولادوند در سال ۱۳۲۴ ش قدیمىترین انجمن فسلفى را در تهران تشکیل داد. در تمام آثار فولادوند رد پاى از تصوف تصوف راستین اسلامى به چشم مىخورد.
فولادوند ضمن آشنایى عمیق و تسلط وافر بر زبانهاى فرانسه، عربى و آشنایى با انگلیسى آشنا شد. مجموعه آثارى وى بیش از ۴۰ مجلد کتاب است. آثار فرانسه او مایه ستایش ژنرال دوگول، شوایستر، فرانسو اموریاک، هانرى، دمتنرلان، ژان ککتو، مور و سوریو ونوه، والرى و آکادمىهاى فرانسه، سویس و کانادا واقع شده است.
همچنین ترجمه قرآن وى به زبان فارسى از ممتازترین ترجمه هاى پنجاه سال اخیر معرفى شده و جایزه و پنج لوح تقدیر بهدست آورده که امید است، در سطح بین المللى مطرح شود. دیوان اشعار فارسى مرحوم فولادوند به ۲۰ هزار بیت و به زبان فرانسه ۷۰۰ صفحه سر مىزند و در زبان فارسى مهدا تخلص مىکرد.
ترجمه محمدمهدى فولادوند از متن قرآن در سال ۱۳۴۵ ش در تهران تحت عنوان جزوهاى به نام گلهایى از قرآن به چاپ رسید و چون در آن تاریخ جز ترجمه تفسیر گونه مرحوم قمشه اى و مرحوم ابوالقاسم پاینده ترجمه فارسى دیگرى از کلام الله مجید در دسترس وجود نداشت، همان جزوه کوچک مورد اقبال شایان قرا گرفت و محمدعلى جمالزاده نامهاى قریب به شانزده صفحه در تجلیل و تشویق مترجم نوشت و از او خواست تا این کار را تا پایان قرآن ادامه و همت به خرج دهد.
ترجمه قرآن مرحوم فولادوند در سال ۱۳۷۳ از سوى دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى با تحقیق، بررسى و ویرایش حجج اسلام محمدرضا انصارى محلاتى و سیدمهدى برهانى منتشرشده است.
آثار
از آثار محمدمهدى فولادوند مى توان به
- ترجمه رباعیات عمر خیام در سال ۱۹۶۰،
- منتخب اشعار و نوشته هاى فرانسه طبع ژنو ۱۹۶۳ به فرانسه نایاب،
- درجست و جوى زیبایى( هیدا)،
- سنفونىها طبع وزارت فرهنگ به فرانسه نایاب،
- زن در اندیشه خدا،
- طبع جدید ترجمه رباعیات خیام به فرانسه به انضمام خیام شناسى( مأخذ و مطالب جدید درباره خیام و رباعیات منسوب به او)،
- نخستین درس زیبایى شناسى( دهخدا)،
- چگونه قرآن را به فارسى ترجمه کنیم؟،
- زیباترین اشعار فرانسه نایاب،
- انسان مسئول و تاریخساز ترجمه از عربى بنیاد قرآن نایاب،
- آفرینش هنرى در قرآن،
- از ژرفاى قرآن بیناد قرآن،
- قرآن و نسل امروز بنیاد قرآن،
- نقدى بر مارکس انتشارات البرز نایاب،
- خدا را دیدم ترجمه از عربى،
- سفرى از شک تا ایمان ترجمه از عربى،
- دوم انتشارات یاسر،
- اقتصادنا( ترجمه جدید با معادلهاى فارسى) بنیاد علوم اسلامى،
- ترجمه برخى از ادعیه و دعاى کمیل به فرانسه و فارسى ادبى،
- مجموعه اشعار ومقالات وآثار فرانسه و فارسى مولف در دست جمعآورى است،
- قرآن به فارسى( ترجمه دقیق) انتشارات مطالعات تاریخى و معارف قرآنى قم خیابان ارم،
- خدا و علم مصاحبه ژان با دو فیزیکدان( ترجمه از فرانسه)،
- صلح و شمشیر( حمایت از صلح و همزیستى مسالمتآمیز( به زبان فرانسه)،
- ترجمه دقیق مادام بووارى به فارسى انتشارات جامى،
- حافظ دلها نه نسخه بدلها،
- ترجمه دعاى کمیل به فرانسه با مقدمه( انتشارات بین الملل)،
- در حریم نور ۲ جلد، خیامشناسى،
- ترجمه جدید نهج البلاغه انتشارات صائب،
- حافظ در آستان وحى
اشاره کرد.
استاد بهاءالدین خرمشاهى در توصیف ترجمه فولادوند مىنویسد: بدون اغراق ترجمه فولادوند از بهترین ترجمه هاى موجود به زیان فارسى است. ترجمه استاد فولادوند ترجمه اى است، به فارسى امروزى و بدون گرایشهاى خاص افراطى است؛ یعنى نه فارسى گرایى مفرط دارد، نه عربى گرایى مفرط. علاوه بر این یکى از ویژگىهاى کم نظیر ترجمه حاضر، همت مترجم در ارائه یک ترجمه آهنگین در سورههاى مکى انتهاى قرآن است.
رحلت
شایان ذکر است، محمدمهدى فولادوند، مترجم و خادم قرآن کریم بامداد سه شنبه ۱۵ مرداد در سن ۸۸ سالگى پس از تحمل سالها رنج و بیمارى در منزل خود به جوار رحمت الهى شتافت. پیکر وى ۱۶ مرداد ساعت ۹ از مقابل خبرگزارى قرآنى ایران( ایکنا) به سمت دانشگاه تهران تشییع و سپس به خاک سپرده مىشود.
(هیئت علمى دارالقرآن الکریم( دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامى)