زندگینامه خیزران همسر امام رضا(ع)مادر امام جواد (ع)

خیزران مادر امام جواد (ع) که او را سبیکه و نوبیّه نیز گفته اند، از خانواده ماریه قبطیه ، کنیز رسول خدا (ص) و مادر ابراهیم بود.(۲۸۶)این بانو مقامى بسیار بلند داشت که مورد غبطه دیگران بود.

در آیینه روایات

پیامبر بزرگ اسلام در مورد این بانوى بزرگوار (خیزران) چنین فرمود:(بِاَبى اِبْنَ خِیَرَهِ الاِْماءِ ابْنَ النَوْبِیَّهِ الطَّیِّبَهِ الْفَمِ الْمُنْتَجَبَهِ الرَّحِمِ)
پـدرم فـداى پـسـر بـرگـزیـده کـنـیـزان بـاد، آن کـنـیـزى کـه ازاهل نوبه است و دهانش خوشبو و رحمش پاکیزه زاست .(۲۸۷)

امام موسى بن جعفر علیه السلام به یکى از اصحاب خود به نام یزید بن سلیط فرمود:(اى یـزیـد! امـر امـامـت پـس ازمـن بـا پـسـرم على (ع) است ، در اینجا (بین راه مکه) او را ملاقات خـواهـى کـرد، هـنـگـام مـلاقات او را مژده ده که خداوند پسرى امین و مورد اعتماد و مبارک به او عطا خواهد کرد.مادر آن پسر کنیزى است از خاندان ماریه قبطیه ، مادر ابراهیم ، اگر توانستى سلام مرا به او هم برسان .(۲۸۸))

وقتى امام جواد علیه السلام متولد شد امام رضا (ع) فرمود:(شـبـیـه مـوسى بن عمران ، شکافنده دریاها و شبیه عیسى بن مریم براى من متولد شد و مادرش مقدس و زنى طاهر و مطهّر است .(۲۸۹)



۲۸۶ـ بحارالانوار، ج ۵۰، ص ۱٫

۲۸۷ـ اصول کافى ، ترجمه مصطفوى ، ج ۲، ص ۱۰۹٫

۲۸۸ـ اصـول کـافـى ، تـرجـمـه مـصـطـفـوى ، ج ۲، ص ۹۵، بـا دخل و تصرف .

۲۸۹ـ بحارالانوار، ج ۵، ص ۱۵٫

بزرگ زنان صدر اسلام// احمد حیدری

زندگینامه تکتم همسر امام کاظم(ع)مادر امام رضا (ع)

ایـن بـانـو مـادر امـام رضـا عـلیه السلام است . او را نَجْمه ، اَرْوى ، سکن ، ام البنین و خیزران هم نامیده اند.(۲۸۱) حـمـیـده مـادر امـام کـاظـم (ع) کـه از اشـراف عـجـم بـود، تـکـتـم را خـریـد. تـکـتـم از لحـاظ عـقـل و دیـن ، مـقـام و مـوقـعـیـت بـلنـدى داشـت و از زنـان فـاضـل عـصـر خـود بـود. بـا ایـن هـمـه نـسـبـت بـه بـانـویـش حـمـیـده احـتـرام خـاصـى قائل بود. بطورى که براى احترام به او هیچ گاه در حضورش نمى نشست .

حمیده خاتون گوید:

(شـبـى درخـواب ، رسـول خدا(ص) را دیدم که به من فرمود: اى حمیده ! نجمه را به فرزندت موسى ببخش ، که بزودى بهترین اهل زمین ازاو متولّد خواهد شد.)

حـمـیـده خـاتـون کـه شـاهـد فضایل اخلاقى تکتم بود، با توجّه به خوابى که دیده بود، به فرزندش موسى بن جعفر علیه السلام فرمود:

(فرزندم ! تکتم کنیزى است که بهتر از او را هرگز ندیده ام و شک ندارم که اگر نسلى داشته بـاشـد خـداونـد آن نسل را پاکیزه مى گرداند، من او را به تو بخشیدم و تو را به خیر و نیکى به او سفارش مى کنم .(۲۸۲))

نقل شده است که وقتى حمیده خاتون ، تکتم را خرید او دوشیزه بود.(۲۸۳)

امـام کـاظم (ع) با این بانوى فاضله ازدواج کرد و امام رضا (ع) از او متولد شد. بعد از تولّد امام رضا (ع)، امام کاظم آن بانو را طاهره نامید.

عشق تکتم به عبادت

امـام رضـا (ع) در زمـان تـولد، از لحـاظ جـسـمـى ، قـوى و درشت بود و شیر بسیار مى نوشید. روزى مادرش گفت:

(یـک دایه براى کمک من بیاورید تا مرا در شیردادن به فرزند همراهى کند. به او گفتند: مگر شـیـر تـو کـافـى نـیـسـت . فـرمـود: دروغ نـمـى تـوان گـفـت ، به خدا قسم شیرم کم نیست ولى قـبـل از تـولد فـرزنـدم ، عـبـاداتـى را انـجـام مـى دادم و نـوافـل و دعـاهـایـى مـى خـوانـدم ولى الا ن از عـبـادت و نـمـاز و دعـایـم کـاسـتـه شـده اسـت .(۲۸۴))

ایـن جـریـان ، بخوبى نشان دهنده شدت علاقه اوبه عبادت و راز و نیاز باخداى یکتاست . او آن چنان عاشق عبادت بود که نمى خواست شیردادن به فرزندى چون امام رضا علیه السلام ، مانع راز و نیاز او باشد.

در فضیلت این بانوى عالى مقام همین کافى است که مادر هشتمین اختر تابناک آسمان ولایت و امامت است .

خودش نقل کرده است که وقتى فرزندم رضا (ع) متولد شد، همسرم موسى بن جعفر (ع) وارد شد و او را در آغـوش گرفت سپس در گوش راستش اذان و در گوش چپ او اقامه گفت و با آب فرات کام او را برداشت و بعد قنداقه را به من سپرد،

و گفت :(اى نـجـمـه ! کـرامـت پروردگارت بر تو مبارک باد، او را بگیر که او (بقیه اللّه) در روى زمین است .(۲۸۵))



۲۸۱ـ بحارالانوار، ج ۴۹، ص ۷ و منتهى آلامال ، ج ۲، ص ۲۸۹٫

۲۸۲ـ حضرت رضا (ع)، فضل الله کمپانى ، ص ۱۱ـ ۱۳٫

۲۸۳ـ بـحـارالانـوار، ج ۴۹، ص ۷٫ روایـتـى دیگر حاکى است که امام کاظم (ع) او را خریده است . برده فروشى او را از افریقا خریده بود و به مدینه آورد و امام او را خرید.

۲۸۴ـ بحارالانوار، ج ۴۹، ص ۵٫

۲۸۵ـ ریاحین الشریعه ، ج ۳، ص ۲۱٫

بزرگ زنان صدر اسلام// احمد حیدری