زندگینامه پروفسور سر هارولد والتر بِیلی (۱۹۹۶-۱۸۹۹م)

سر هارولد والتر ، ایران شناس نامدار انگلیسی و صاحب آثار و پژوهشهای ارزنده درباره زبانهای ایرانی . بیلی در ۲۵ آذر ۱۲۶۸/۱۶ دسامبر ۱۸۹۹ در ویلتشر انگلستان به دنیا آمد (طاووسی ، ص ۸۵۱؛ طاهری ، ص ۳۶۶). در ده سالگی ، همراه خانواده خود به استرالیا رفت و تا ۱۹۲۷/ ۱۳۲۶ ش در آنجا به سر برد. تحصیلات خود را در ادبیات کلاسیک در دانشگاه پرث به انجام رساند و از آن پس برای آموختن زبان سانسکریت و دستور تطبیقی زبانهای هند و اروپایی به انگلستان بازگشت (لوکوک ، ص ۱۱۷).

بیلی در طول زندگی دانشگاهی خود، به دریافت درجه های عالی دانشگاهی ، عضویت در انجمنهای علمی جهانی ، ریاست سازمانهای دانشگاهی و پژوهشی و دریافت نشانهای علمی توفیق یافت و در ۱۳۴۶ ش /۱۹۶۷ پس از رسیدن به رتبه استادی ممتاز در کیمبریج ، بازنشسته شد (طاهری ، همانجا؛  زندگینامه ـ کتابشناسیهای ۱۳۴ دانشمند  ، ص ۳۳ـ ۳۵؛ کتاب اعلام بین المللی < ، ذیل مادّه ؛ لوکوک ، همانجا).

عضویت در فرهنگستانهای بریتانیا، دانمارک ، نروژ و سوئد؛ ریاست انجمن واژه شناسان بریتانیا؛ ریاست انجمن سلطنتی آسیایی ؛ ریاست هیئت مدیره بیست وسومین کنگره مستشرقان در ۱۳۳۳ ش / ۱۹۵۴ در کیمبریج (تقی زاده ، ص ۸۵؛ لوکوک ، همانجا)؛ دریافت درجه دکتری افتخاریِ ادبیات از دانشگاههای استرالیای غربی و آکسفورد؛ ریاست شعبه آسیای مرکزی بیست وهشتمین کنگره خاورشناسی در کانبرای استرالیا (افشار، ص ۲۹۴) و دریافت نشان طلای انجمن سه سالانه سلطنتی آسیاشناسی (  زندگینامه ـ کتابشناسیهای ۱۳۴ دانشمند < ؛ > کتاب اعلام بین المللی  ، همانجاها) از جمله مدارج و عضویتهای او بود. وی در ۲۱ دی ۱۳۷۴/ ۱۱ ژانویه ۱۹۹۶ درگذشت .

آثار بیلی

عموماً در زمینه زبانهای هند و اروپایی و بویژه زبانهای ایرانی ، و تخصص اصلی او زبان ختنی (سکایی ) است (لوکوک ، ص ۱۱۸). وی حدود دویست مقاله تحقیقی دارد که دو جلد آن با نام  آثار کوتاه ، مقالاتی درباره مطالعات ایرانی  به همت یحیی ماهیار نوابی یکجا انتشار یافته ومقاله های او را از ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۳ دربر می گیرد (طاووسی ، ص ۸۵۰). فهرست مقاله های او را تا ۱۳۴۹ ش / ۱۹۷۰ در سی وسومین شماره  نشریه مدرسه مطالعات آسیایی و آفریقایی  می توان دید که برخی از آنها از جمله «زبان فارسی » در میراث ایران به فارسی (ص ۲۹۱ـ ۳۲۲) و پاره ای دیگر به زبانهای سوئدی و آلمانی برگردانده شده است (طاهری ، همانجا).

از جمله مهمترین کتابهای اوست :

 مسائل زردشتی در کتابهای قرن نهم  که حاصل مطالعات او درباره متنهای پهلوی و زردشتی قرن سوم هجری است (۱۳۲۲ ش /۱۹۴۳). این اثر و دیگر نوشته های بیلی نام وی را در کنار هنینگ و زنر، صاحبنظران جهانی درباره کیش زردشت و سیر تکوینی این دین ، قرار داده است ؛

 متنهای ختنی  در پنج جلد (۱۹۴۵ـ۱۹۶۳)؛

فرهنگ زبان ختنی (۱۹۷۹) که اساسی ترین تألیف او در زبان ختنی است ؛

 فرهنگ سکاها در ختن ایران باستان < و کتابهای دیگری که همگی جزو کتابهای مرجع اند. او همچنین در زمینه متنهای بودایی سانسکریت ، چینی و تبتی ، پژوهشهای ارزنده ای انتشار داده است (طاهری ، ص ۳۶۷؛ طاووسی ، ص ۸۵۰ ـ۸۵۱)، اما تحقیق او درباره متن فارسی میانه (پهلوی ) بندهش ، منتشر نشده است (لوکوک ؛  زندگینامه ـ کتابشناسیهای ۱۳۴ دانشمند ؛  کتاب اعلام بین المللی < ، همانجاها).

منابع :

(۱) ایرج افشار، بیـاض سفر: یادداشتهای سفـر در زمینـه ایرانشناسی ، کتابشناسی و نسخه شناسی ، تهران ۱۳۵۴ش ؛
(۲) حسن تقی زاده ، «گزارش بیست وسومین کنگره مستشرقین در کمبریج : از بیست ونهم مرداد تا ششم شهریور ۱۳۳۳ مطابق بیستم تا بیست وهشتم اوت ۱۹۵۴»، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران ، سال ۲، ش ۲، (دی ۱۳۳۳)؛
(۳) محمود طاووسی ، «مجموعه مقالات سر هارولد بیلی »، آینده ، سال ۱۲، ش ۱۱ـ۱۲ (بهمن ـ اسفند ۱۳۶۵)؛
(۴) ابوالقاسم طاهری ، سیر فرهنگ ایران در بریتانیا، یا، تاریخ دویست ساله مطالعات ایرانی ، تهران ۱۳۵۲ش ؛
(۵) میراث ایران ، زیرنظر ا.ج . آربری ، ترجمه احمد بیرشک … ( و دیگران ) ، تهران ۱۳۳۶ش ؛

(۶) Bio-bibliographies de 134 savants, Acta Iranica, 20, Leiden 1979;
(۷) The International who’s who 1993-94 , 57 th ed., London 1993;
(۸) Pierre Lecoq, “Sir Harold W. Baily (1899-1996)”, Studia Iranica, XXVI, 1(1997) .

دانشنامه جهان اسلام جلد ۵