زندگینامه پروفسور امیل بنونیست(۱۹۰۲ـ ۱۹۷۶م)

بنونیست ، امیل ، شرق شناس سرشناس فرانسوی (۱۹۰۲ـ ۱۹۷۶). او در زمینه های مختلف ایران شناسی ، در حیطه زبان شناسی و نیز تتبّعات هندواروپایی یکی از برجسته ترین دانش پژوهان عصر ماست . در میان مستشرقان و ایران شناسان مشهوری چون آنکتیل دوپرون ، ژول مول ، جیمز دارمستتر ، آنتوان میّه و ژان دومناش ، شاید بتوان گفت که امیل بنونیست به علت عمق و وسعت آگاهیهایش ، به کار بستن شیوه درست تحقیق در بررسیهایش ، احاطه و تبحّرش در انواع پژوهشهای ایران شناسی و کلاًّ به علت خدماتش در شناساندن هرچه بهتر فرهنگ و تمدن ایرانی ، بی تردید سرآمد آنان به شمار می آید.

وی در مکتب شرق شناسی فرانسوی که دارای ویژگی ممتاز خود است ، پرورش یافت و یکی از شاگردان ممتاز آنتوان میّه ـ از بنیانگذاران زبان شناسی نوین و فقه اللّغه تطبیقی هندواروپایی ـ بود. وی کتاب استاد خود را تحت عنوان  دستور زبان فارسی باستان  در ۱۳۱۰ ش /۱۹۳۱ ویرایش و با افزودن مطالب جدید دوباره منتشر کرد. بنونیست در ۱۳۱۶ ش /۱۹۲۷ جانشین میّه در مدرسه مطالعات عالی (وابسته به سوربن )، و در ۱۳۱۶ ش / ۱۹۳۷ جانشین وی در کولژ دوفرانس شد و تا ۱۹۶۹ در این دو مدرسه عالی به تدریس زبانهای ایرانی ، زبان شناسی و دستور تاریخی زبانهای هندواروپایی پرداخت .

وی از آغاز فعالیتهای علمی خود تا چندسال پیش از پایان عمرش که به علت بیماری مجبور به ترک تدریس و تحقیق شد، هجده کتاب و ۵۹۱ مقاله و نقد و ارزیابی کتاب نوشت .

مهمترین تألیفات او درباره زبانهای ایرانی (شامل زبانهای ایرانی باستان و میانه و نیز زبانها و گویشهای ایرانی نو) و مسائل مختلف ایران شناسی عبارت است از:

 طرح دستور زبان سغدی (۱۳۰۸ ش /۱۹۲۹) با مشارکت گوتیو ؛

دین ایرانی بر پایه متنهای یونانی (۱۳۱۳ ش /۱۹۲۹، به فارسی ترجمه شده است )؛

 ورتره و ورثرغنه  (۱۳۱۳ ش /۱۹۳۴) که تحقیقی است درباره اسطوره شناسی هندوایرانی ، با مشارکت رنو ؛

 مصادر اوستایی  (۱۳۱۴ ش /۱۹۳۵)؛

 مُغها در ایران باستان  (۱۳۱۷ ش / ۱۹۳۸)؛

 متون سغدی  (۱۳۱۹ش /۱۹۴۰)؛

 تحقیقاتی درباره زبان آسی  (۱۳۳۸ش / ۱۹۵۹)؛

 عناوین و اسامی خاص در زبانهای ایرانی باستان  (۱۳۴۵ ش / ۱۹۶۶).

موضوع اغلب مقالات بنونیست ، جنبه های مختلف فرهنگ ، تمدّن ، ادیان و زبانهای ایرانی و شامل تحقیقاتی است درباره آثار بازمانده فارسی میانه ، وزن اشعار پهلوی ، مباحث دستور زبان اوستایی ، بررسی اصطلاحات و واژه های فارسی باستان و اوستایی ، تحقیقات ریشه شناختی در زبانهای مختلف ایرانی ، پژوهش درباره ادیان ایرانی (زردشتی ، مانوی ، زروانی )، مسائل جامعه شناسی و طبقات اجتماعی در ایران باستان ، پزشکی در ایران باستان ، واژه ها و اصطلاحات دخیلِ ایرانی در زبان ارمنی ، تحقیق درباره متون سغدی ، واج شناسی زبانهای ایرانی باستان و جز اینها.

برخی از آثار مهم بنونیست درباره فقه اللّغه هندواروپایی عبارت است از:

 مبانی ساخت نامها در زبانهای هندواروپایی  (۱۳۱۴ ش /۱۹۳۵)؛

 اسم عامل و اسم مصدر در زبانهای هندواروپایی  (۱۳۲۷ ش /۱۹۴۸)؛

 زبان هیتی و زبانهای هندواروپایی  (۱۳۴۱ ش /۱۹۶۲)؛

و > واژگان نهادهای هندواروپایی  (۱۳۴۸ ش /۱۹۶۹).

همه آثار بنونیست از لحاظ روش تحقیق ، عرضه مطالب دست اول ، استنتاجات منطقی ، پرهیز از اطناب و فضل نمایی ومشکل نویسی ، آنچنان محقّقانه و شیوا نوشته شده که اغلب آنها امروزه به صورت مراجع برجسته و معتبر درآمده اند.

منابع :

برای اطلاع دقیق از آثار بنونیست (کتابها، مقالات و نقد و ارزیابی ) رجوع کنید به کتابنامه بنونیست ، تدوینِ محمدجعفر معین فر در یادنامه بنونیست با عنوان

(۱) Mإlanges linguistiques offerts ب ـmile Benveniste , Paris 1975, IX-LIII.

علاوه بر این یادنامه ، سه مجموعه مقاله دیگر را نیز دوستان و شاگردان بنونیست در بزرگداشت او تدوین کرده اند:

(۲) ـtrennes de linguistique offertes par quelques amis ب ـ. Benveniste , Paris 1928;
(۳) Langue, discours, sociإtإ: Pour ـ. Benveniste , ed. J. Kristeva, J. C. Milner, and N. Ruwet, Paris 1975;
(۴) ـ. Benveniste aujourd’hui: Actes du Colloque international du C.N.R.S… , Paris 1984.

(۵) درباره بنونیست و آثار او همچنین  رجوع کنید به Encyclopaedia Iranica , s.v. “Benveniste” (by Gilbert Lazard);
(۶) Ph. Gignoux, in Studia Iranica , 6(1977), 129-131;
(۷) Y. Malkiel, in Romance philology . 34 (1980- 1981), 160-194;
(۸) M. Mayrhofer, in Almanach der عsterreichischen Akademie der Wissenschaften , 127 (1977-1978), 532-539;
(۹) H. Seiler, in Kratylos , 22 (1977- 1978), 208-211.

دانشنامه جهان اسلام جلد ۴