زندگینامه پرفسور دیوید هارتویگ بنت (۱۸۹۳م)

بنت ، دیوید هارتویگ ، خاورشناس و متخصص زبان عربی رایج در سده های میانی بویژه در میان یهودیان عرب زبان ، و عبری میانه . بنت در ۱۸۹۳، در کرتوشین نزدیک پزنان (غرب لهستان امروزی ) به دنیاآمد ( د. جودائیکا ، ذیل “Baneth” ؛ گویتین ، ص ۱). پدرش ادوارد بنت (۱۸۵۵ـ۱۹۳۰) خاخام و استاد دانشگاه و پژوهشگر در تلمود، از اخلاف خانواده روحانی بنت بود (اُلِنْدُرف ، ص ۹). ازینرو دیوید نیز از تربیتی کاملاً دینی برخوردار شد که بر افکار و فعالیتهای پژوهشی او تأثیر نهاد، چنانکه بعدها آثار خود را تقریباً منحصراً به عبری می نوشت (گویتین ، همانجا).

وی فراگیری زبان عبری را در هفت سالگی آغاز کرد و در سالهای نوجوانی زبانهای لاتین و آرامی را بدون مربّی فراگرفت . در همین اوان ، با مقایسه دو زبان خویشاوند عبری و آرامی ، کار پژوهشی خود را آغاز کرد. در شانزده سالگی به فراگیری عربی ، بدون معلم ، روی آورد که بعدها رشته اصلی تحقیقات او گردید (الندرف ، ص ۱۰). از ۱۹۲۰ تا ۱۹۲۴ در آکادمی علمی یهودشناسی به پژوهش پرداخت ، سپس به فلسطین رفت و در دانشگاه عبری آنجا استادیار فلسفه وزبان و ادبیات عرب گردید ( د. جودائیکا ، همانجا؛ بدوی ، ص ۴۷).

در ۱۹۲۴، در کتابخانه دانشگاه ملی یهود به سمت دستیار شروع به کار کرد و تا ۱۹۳۷ در این مقام باقی ماند و همسرش ، اِرْنا، که او نیز کتابدار بود، یاور وی در پژوهشهایش بود (گویتین ، ص ۵). بنت از ۱۹۴۶ به مقام استادی زبان و ادبیات عرب نایل شد ( د. جودائیکا ، همانجا). گرچه در کنعانی و آرامی و به طورکلی زبانشناسی زبانهای سامی تخصص داشت ، به پژوهشهایی تطبیقی در زمینه فلسفه دینی اسلام و یهود و تفکر دینی یهودیان عرب نیز اهتمام می ورزید (رجوع کنید به دنباله مقاله ). دیوید بنت در ۱۳۵۲ش / ۱۹۷۳ درگذشت (گویتین ، ص ۱).

از دیوید بنت آثار چندانی بر جای نمانده است (برای کتابشناسی کامل آثار وی به عبری و آلمانی رجوع کنید به استودیا اوریینتالیا ، ص ۱۷۵ـ۱۷۹)، زیرا پژوهشگری کمال گرا بود که به آسانی دست به قلم نمی برد و مقالاتش بیشتر صورت تکمیلی گفتارهای او در کلاس درس و مباحثاتش با شاگردان بود که بیشتر در یادنامه هایی که در بزرگداشت همکارانش تدوین می شد، چاپ شده است (گویتین ، ص ۵).

او که علاقه و عنایتی خاص به غزالی داشت ، مقالات  «یک منبع مشترک در باره بَهی بن پاقودا و غزالی » (اورشلیم ، ۱۹۳۸) و  «خاخام یهودا هالوی و غزالی »  (برلین ۱۹۲۳ و تل آویو ۱۹۴۲) را در این زمینه نگاشت که این مقالات ویژگی فلسفی محض یافته است (گویتین ، ص ۱؛ بدوی ، همانجا). در جهت علاقه به تفکر یهود ـ اسلامی در سده های میانی ، بنت از ۱۹۴۱ تا ۱۹۵۲ تنقیح و ترجمه آثار ابن میمون (متوفی ۶۰۱) و نگارش آثاری درباره وی و اندیشمند شکاک و یهودی دیگر، ابن کمونه ، سعدبن منصور (متوفی ۶۸۳) را وجهه همت خویش ساخت (گویتین ، ص ۳؛ بدوی ، همانجا).

اما مهمترین و بحث انگیزترین جنبه فعالیتهای علمی بنت ، پژوهشهای او درباره ویژگیهای زبان عربی یهودیان و زبان عربی به طورکلی در قرون میانه بود (گویتین ، همانجا) که انتقادات نویسندگان عرب را نسبت به او برانگیخت (رجوع کنید به بدوی ، همانجا)، زیرا او انحراف از هنجار زبان عربی را در متون این دوره نشانه زنده بودن زبان و مشخصه ای سبکی و ویژگی کاربردی تصور می کرد نه ناشی از بی اطلاعی نویسندگان آنان از دستور زبان عربی ( د. جودائیکا ، همانجا؛ گویتین ، ص ۴).

مقالات  «تنوین و گسترش آن تا حد تبدیل به واژه ای مستقل در متون عربی یهودیان »  (۱۹۴۵ـ۱۹۴۶؛ گویتین ، همانجا) و «منظور محمد ( ص ) هنگامی که دین خود را اسلام نامید چه بود؟ معنی اصلی اَسْلَمَ و اشتقاقات آن » (۱۹۷۱؛ استودیا اوریینتالیا ، ص ۱۷۹)، از جمله آثار او در این عرصه است . سهم وی در پژوهشهای مربوط به اسناد یهودیان در جِنیزه قاهره در خور توجه و بسیار پر ثمر بوده است ( د. جودائیکا ، همانجا). وی همراه با گویتین نظارت بر تدارک اثری درباره این اسناد را با عنوان  کتابشناسی مقدماتی اسناد جنیزه  برعهده داشت ( استودیا اوریینتالیا ، همانجا).

منابع :

(۱) عبدالرحمان بدوی ، موسوعه المستشرقین ، بیروت ۱۹۸۴؛

(۲) Encyclopaedia Judaica , Jerusalem 1978-1982, s.v. “Baneth” (by M. D. Herr, S.D. Goitein, and S. M. Stern);
(۳) S. D. Goitein, “David Hartwig (ZVI) Baneth”, in Studia Orientalia: memoriae D. H. Baneth dedicata , Jerusalem 1979;
(۴) Studia Orientalia: memoriae D. H. Baneth dedicata , Jerusalem 1979;
(۵) Edward Ullendorff, “D. H. Baneth and philological precociousness”, in Studia Orientalia: memoriae D. H. Baneth dedicata , Jerusalem 1979.

 دانشنامه جهان اسلام جلد ۴