بَحرانی ، احمدبن محمدبن یوسف بن صالح ، از مشاهیر فقهای امامی بحرین در قرن یازدهم که او را سرآمد فقیهان روزگار خود در آنجا دانسته اند. از مردم سرزمین ساحلی الخطّ بود اما خود در دهکده مَقابَه ، نزدیک گوشه شمال غربی بحرین ، متولد شد و پرورش یافت ( رجوع کنید به لاریمر ، ص ۲۲۴)، ازینرو او را خطّی مقابی خوانده اند.
بحرانی طی چند سال اقامت در اصفهان ، از محمدباقر مجلسی * (متوفی ۱۱۱۰) اجازه * گرفت (خوانساری ، ج ۱، ص ۸۷) و برای تحصیل علم بیشتر به محضر محمّدباقر سبزواری * (متوفی ۱۰۹۰) پیوست . او و برادرانش ، یوسف و حسن ، در ۱۱۰۲ هنگام زیارت در کاظمین به بیماری طاعون درگذشتند و بحرانی همانجا به خاک سپرده شد، احتمالاً به هنگام مرگ چندان مسن نبود، زیرا پدرش تا یک سال پس از او زنده بوده است .
آثار
اطلاعات محدود درباره بحرانی بیشتر مبتنی بر شرح حالی است که شاگردش سلیمان بن عبدالله ماحوزی (متوفی ۱۱۲۱) نوشته است . به نوشته او، بحرانی در اصول و فروع ممتاز و در عربی صاحب سبکی فصیح و نیز شاعری توانا بود. از کتاب ریاض الدلائل او در فقه ، نسلهای متأخر فقط بخشی از فصل طهارت را می شناختند.
بحرانی ، علاوه بر آثار فقهی دیگر، دو رساله در منطق و چندین رساله در کلام تألیف کرد. در رساله فی وجوب الجمعه عیناً ، که به رساله فی عینیه صلوه الجمعه نیز معروف است ، و آن را در ردّ رساله ای از شاگردش سلیمان بن علی شاخوری (متوفی ۱۱۰۱) نوشت (خوانساری ، همانجا)، برگزاری نماز جمعه را حتی در روزگار غیبت امام دوازدهم ، بر مؤمنین واجب دانست . هیچیک از آثار بحرانی به چاپ نرسیده ، و در حال حاضر حتی معلوم نیست که به شکل نسخه خطی نیز موجود باشد.
منابع :
(۱) عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء ، چاپ احمد حسینی ، قم ۱۴۰۱، ج ۱، ص ۶۸-۶۹؛
(۲) محسن امین ، اعیان الشیعه ، دمشق ۱۹۳۵، ج ۱۰، ص ۲۰۵-۲۱۰؛
(۳) ( سلیمان بن عبداللّه بحرانی ، فهرست آل بابویه و علماءالبحرین ، قم ۱۴۰۴ ) ؛
(۴) یوسف بن احمد بحرانی ، لؤلؤه البحرین ، چاپ محمد صادق بحرالعلوم ، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، ص ۳۶-۳۹؛
(۵) محمدبن حسن حرّعاملی ، امل الا´مل ، چاپ احمد حسینی ، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، ج ۲، ص ۲۸-۲۹؛
(۶) محمدباقربن زین العابدین خوانساری ، روضات الجنّات فی احوال العلماء والسادات ، چاپ اسدالله اسماعیلیان ، قم ۱۳۹۰-۱۳۹۲، ج ۱، ص ۸۸؛
(۷) عباس قمی ، فوائدالرضویّه ، تهران ۱۳۶۷، ص ۳۶-۳۷؛
(۸) J. G. Lorimer, Gazetteer of the Persian Gulf, Oma ¥ n, and Central Arabia , IIA, Calcutta 1908.
دانشنامه جهان اسلام جلد ۲
