آیت اللّه العظمى مرعشى نجفى درست در دوران حوادث سیاسى جهان اسلام و اندکى پس از مبارزات ضد استعمارى آیت اللّه العظمى مجدّد شیرازى ، معروف به میرزاى بزرگ (متوفى ۱۳۱۲ ق ) علیه استبداد ناصرى و نهضت بیدارگرانه سید جمال الدین اسدآبادى (متوفى ۱۳۱۴ یا ۱۳۱۵ یا ۱۳۱۶ ق ) در جهان اسلام و در متن نهضت بیدارى ایرانیان و ملتهاى مسلمان عراق ، مصر، ترکیه ودیگر مناطق اسلامى دیده به جهان گشود و نُه ساله بود که نهضت مشروطه خواهى در ایران (در ۱۳۲۴ قمرى ) به پیروزى رسید.
در یازده سالگى شاهد به توپ بستن مجلس شوراى ملى مشروطه ایران توسط محمد على شاه قاجار بود. او گرچه در آن زمان نوجوانى بیش نبود، امّا از نزدیک با محافل علمى و روحانى نجف اشرف ارتباط داشت و مى شنید که آیه اللّه العظمى آخوند خراسانى (متوفى ۱۳۲۹ ق ) چگونه فرمان مشروطه را تاءیید کرد و چگونه او و دیگر علماى اسلام محمد على شاه قاجار را عزل کردند.
هنوز از سن هجده سالگى نگذشته بود که جنگ جهانى اوّل سال (۱۳۳۳ ق / ۱۹۱۴ م ) آغاز شد و بسیارى از کشورهاى اسلامى ، از جمله عراق و زادگاه وى نجف اشرف ، میدان تاخت و تاز استعمار پیر و حیله گر انگلیس و دیگر دولتهاى استعمارى قرار گرفت .
آیت اللّه مرعشى الفباى مبارزه و جهاد فى سبیل اللّه و سیاست را در میان خانواده اى آموخت که امام و راهنما و الگویش ، بزرگترین مرد آزاده تاریخ ، حضرت حسین بن على علیه السّلام و یاران باوفایش بود. در مجلس درس کسانى مانند آیت اللّه العظمى سید ابوالحسن اصفهانى ، آیت اللّه شیخ الشریعه اصفهانى و آیت اللّه خالصى زانو به زمین زد که همگان از پیشتازان مبارزات ضد استعمارى بودند. او با اینکه هنوز نوجوانى بیش نبود، همراه پدر بزرگوار و دیگر اساتید خویش در جهاد علما و فقها و ملّت عراق علیه دولت استعمارى انگلیس در نجف اشرف شرکت کرد.
ایشان حدود سه سال پس از کودتاى رضاخان میرپنج (۱۳۳۹ ق / ۱۲۹۹ ش / ۱۹۲۰ م ) و دو سال بعد از شهادت میرزا کوچک خان جنگلى (ربیع الثانى ۱۳۴۰ / آذر ۱۳۰۰) وارد ایران شد. ورود ایشان به ایران مصادف بود با دوره سخت کشمکشهاى سیاسى روس و انگلیس و دیگر دولتهاى استعمارى در ایران . او از نزدیک شاهد مبارزات ضداستبدادى مرحوم آیت اللّه مدرس و دیگر علما با استبداد رضاخان و دسایس انگلیس در ایران بود و با مرحوم مدرس آشنایى داشت و از ایشان تجربیات فراوانى کسب کرد و کاملاً در جریان مسائل سیاسى کشور قرار گرفت . در یادداشتهاى پراکنده اى که از ایشان باقى مانده ، بارها رضاخان را عامل استعمار، دست نشانده بیگانگان و فردى فاسد که علیه اسلام و روحانیت کمر بسته است یاد کرده و در مقابل جریان کشف حجاب و فرنگى مآبى رضاخان سرسختانه ایستاد.
مبارزات وى علیه خاندان پهلوى و عوامل استعمار در داخل کشور، هر روز شکل منظم و منسجم ترى به خود مى گرفت تا آنجا که به انقلابیونى چون شهید سید مجتبى نوّاب صفوى و شهید سید عبدالحسین واحدى و دیگر فدائیان اسلام کمک مى کرد. از میان مکاتبات فراوانى که انجام مى گرفت برخى از نامه هاى فدائیان ، بویژه شهید نوّاب صفوى به ایشان هم اکنون موجود است . ارتباط نزدیک ایشان با حضرت آیت اللّه العظمى بروجردى و صمیمیت و دوستى عمیقى که بین ایشان و حضرت امام خمینى رحمه اللّه علیه وجود داشت باعث گردید که معظم له کاملاً نسبت به امور سیاسى و اوضاع آشفته و نابسامان ایران بویژه در اواخر زعامت روحى و معنوى آیت اللّه بروجردى و مخصوصاً پس از رحلت ایشان ، آگاهى عمیق و همه جانبه اى پیدا کند و در جریان قوانین و برنامه هاى اسلام زدایى و ضدروحانى رژیم پهلوى و مزدوران استعمارى نوپاى آمریکا در ایران ، قرار گیرد.
در غائله انتخابات انجمنهاى ایالتى و ولایتى که برنامه آن از جانب آمریکا معیّن و به وسیله نوکر سرسپرده اش ، محمد رضا شاه انجام گرفت ، آیت اللّه مرعشى همگام با امام خمینى رحمه اللّه علیه و دیگر علما و مراجع بزرگ ، شدیدترین اعلامیه ها و تلگرافهاى اعتراض آمیز را صادر کردند و عملاً در مرکزیت مبارزات حق طلبانه و آزادیخواهانه قرار گرفتند و از آن پس به مناسبتهاى مختلف به تنهایى و یا مشترکاً با سایر مراجع به صدور اعلامیه ها و بیانیه هاى اعتراض آمیز، روشنگرانه و ضدرژیم پرداختند.
همراه با اوج گیرى مبارزات سیاسى مردم ایران و علماى اسلام علیه استعمار جدید و رژیم دست نشانده پهلوى که نقطه عطف آن در نهضت اسلامى پانزده خرداد ۱۳۴۲ بود و همگام با سخنرانیها و اعلامیه هاى امام خمینى رحمه اللّه علیه ، آیت اللّه مرعشى نیز به عنوان یکى از پایه هاى ثابت مبارزه و جهاد و انقلاب درآمد. دفاعیات ایشان از امام خمینى رحمه اللّه علیه در حادثه پانزده خرداد و دستگیرى امام بسیار معروف است . او با سخنرانیهاى آتشین خود و صدور بیانیه هاى شدید اللحن خواستار آزادى امام خمینى رحمه اللّه علیه و سایر علماى اسلام گردید.
پس از تبعید امام خمینى رحمه اللّه علیه به ترکیه و سپس به عراق ، ایشان طى تلگرامهاى متعدد به علما و مراجع بزرگ نجف اشرف ، از آنها خواست که نسبت به امام خمینى رحمه اللّه علیه همدردى کرده و به طور شایسته اى از ایشان استقبال نمایند. مکاتبات ایشان با حضرت امام خمینى رحمه اللّه علیه ، که تعداد بسیارى از آنها از دستبرد رژیم پهلوى دور مانده و اکنون باقى است ، نشانگر صمیمیّت و همدلى تنگاتنگ بین ایشان و امام مى باشد.
در هنگام دستگیرى امام از سوى رژیم فاسد پهلوى ، ایشان که نسبت به سرنوشت امام از ناحیه عوامل مزدور و دست نشاندگان استعمار شدیداً احساس خطر مى کرد، در جواب جمعى از طلاّب و فضلاى حوزه علمیه ، سرسختانه اظهار مى دارد که : ((چنانچه کراراً اینجانب عقیده خود را اظهار کرده ام باز هم به موجب این سؤ ال عرض مى کنم که حضرت آیت اللّه امام خمینى رحمه اللّه علیه – دامت برکاته – یکى از مراجع تقلید عالم تشیع هستند و از اساطین روحانیت اسلام و از مفاخر عالم تشیع . امید است خداوند متعال موجبات رفع نگرانیهاى مسلمین و انجام منویات مقدسه روحانیت اسلام را فراهم فرماید.))
از این تاریخ به بعد اعلامیه ها، بیانیه ها و سخنرانیهاى مختلفى در دفاع از اسلام و روحانیت از جانب ایشان صادر گردید که کارنامه افتخارآمیز مبارزات ایشان را درخشانتر از پیش ساخت . ایشان نه تنها در صحنه مبارزات حق طلبانه داخلى ایران از اسلام و مسلمین دفاع جانانه کرد، بلکه در مواقع حساس از دیگر مسلمانان سایر مناطق اسلامى نیز که مورد تجاوز و ستم قرار گرفته بودند، شدیداً دفاع کرد. معظم له در سال ۱۳۵۲ شمسى علیه خرید و فروش کالاهایى که سود آن در راه مقاصد شوم استعمارى و تبلیغات جاسوسى بهائیت به مصرف مى رسید، فتواى تحریم صادر کرد.
در خرداد ۱۳۵۴ نیز در نامه اى به آیت اللّه آشتیانى ، تهاجم بى رحمانه و خشن عوامل رژیم پهلوى به مدرسه فیضیه قم و دستگیرى جمعى از طلاب و ضرب و شتم آنان را، شدیداً محکوم نمود و از ایشان خواست که در جهت استخلاص زندانیان معجّلاً اقدام کند. در پى اوج گیرى تظاهرات و انقلاب ملت مسلمان ایران و کشتارهاى رژیم منفور پهلوى به مناسبت درج مقاله اى توهین آمیز نسبت به امام خمینى رحمه اللّه علیه در روزنامه اطلاعات سال ۱۳۵۶ شمسى ، بار دیگر مبارزات آزادیخواهانه و اسلامى مردم ایران به رهبرى روحانیت شکل تازه اى به خود گرفت و این بار هم آیت اللّه مرعشى ، قدم به قدم و همگام با امام خمینى رحمه اللّه علیه و سایر مراجع فعالیت خود را تشدید کرد و لحظه اى آرام ننشست . بیانیه ها و اعلامیه هاى مختلفى که به مناسبتهاى مختلف صادر کرده اند، نمونه هاى بارز این موضوع است .
پس از هجرت امام خمینى رحمه اللّه علیه از عراق و رفتن به پاریس ، ایشان تلگرامهاى اعتراض آمیزى به حکام عراق زدند و از سوى دیگر نیز براى رئیس جمهور فرانسه پیام دادند و از او و ملّت فرانسه خواستند که مهمان نوازى کنند. همچنین طى تلگرافها و نامه هاى متعدد پشتیبانى خود را نسبت به منویات امام خمینى رحمه اللّه علیه و سایر مراجع ابراز نمودند.
در این دوره پرآشوب ، ایشان همراه با دیگر مراجع عظام قم چندین اعلامیه و بیانیه مشترک صادر کرده و نسبت به حوادث خونینى که در ایران به وجود آمده بود و ادامه داشت شدیداً اعتراض و ملت مسلمان و قهرمان ایران را به استقامت و مبارزه دعوت نمودند. در آستانه پیروزى انقلاب اسلامى و پس از بازگشت امام به ایران ، معظم له از همگامى با سایر مراجع بویژه با رهبر انقلاب اسلامى ایران حضرت امام خمینى رحمه اللّه علیه از هیچ کوششى دریغ نکرد.
و بالاخره در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، روز پیروزى انقلاب اسلامى ، اعلامیه مهمى خطاب به ملت ایران صادر کرد و از عموم طبقات ، که با فداکاریها و جانبازیهاى خویش در راه اعتلاى کلمه حق و پیشبرد اهداف عالیه اسلامى استقامت کردند و از علماى اعلام و حجج اسلام شهرستانها و مدرسین و طلاب حوزه هاى علمیه و افسران و درجه داران و همافران نیرویى هوایى و دیگر اقشار جامعه ، صمیمانه تشکر نمود.
آیت اللّه مرعشى نجفى پس از پیروزى انقلاب تا آخرین لحظه عمر شریف و با برکت خود در کنار ملت مسلمان و با ایمان و فداکار ایران و همگام با رهبر انقلاب ، امام خمینى رحمه اللّه علیه در تمامى حوادث و مسائلى که به وجود مى آمد حضورى فعال و روشنگر داشت و در حادثه جنگ تحمیلى عراق علیه ایران ، مردم مسلمان ایران را به دفاع مقدس فراخواند. او در کوران حوادث و لحظه هاى حساس سرنوشت ساز انقلاب و کشور، باقى ماند و لحظه اى از منویات اسلام و روحانیت مبارز دور نشد. عاش سعیداً و مات سعیداً.
کرامات مرعشیّه//علی رستمی چافی
