زندگینامه شیخ کمال الدین بحرانی

بحرانی ، کمال الدین علی بن سلیمان سِتراوی ، عالم و فیلسوف امامی نیمه نخست قرن هفتم . سید حیدر آملی او را در زمره علمایی آورده است که عرفان را برتر از دیگر راههای شناخت ، شمرده اند (ص ۴۹۸). از زندگی او اطلاع زیادی در دست نیست ، اما چنانکه از نسبت ستراوی برمی آید، در شهر ستره ، در یکی از جزایر کوچک بحرین ، زندگی و تحصیل کرده است .

تنها استاد شناخته شده او، کمال الدین احمد بن علی بن سعید بن سعاده بحرانی * ، همچو خود او، از متکلمان و فیلسوفان امامی مذهب بود و مدفن هر دوی آنها در شهر ستره است . بحرانی از طریق این استاد، سلسله اسنادی خود را در حدیث شیعه با چهار واسطه به شیخ طوسی * رسانده است (ابن ابی جمهور، ج ۱، ص ۱۲).

وی همچنین ۲۴ پرسش درباره علم الهی به استادش عرضه داشته که پس از وفات او، آنها را همراه با پاسخهای مختصر استاد و اظهارنظرهای خود، به خواجه نصیرالدین طوسی (احتمالا” پس از عزیمت از الموت در ۶۵۴) تقدیم کرده است . اظهار نظرهای طوسی در باره این پرسش و پاسخها، امروزه در دست است (دانش پژوه ، ج ۳، بخش ۱، ص ۱۸۰-۱۸۱، بخش ۴، ص ۲۵۶۱-۲۵۶۲، مدرسی زنجانی ، ص ۲۱۳-۲۱۶).

بحرانی ، استاد کمال الدین میثم بن علی بحرانی ( مشهور به ابن میثم * بحرانی ) (متوفی بعد از ۶۸۱) بود. علامه حلی * آثار او را نزد فرزندش ، حسین ، خواند و اجازه روایت گرفت . او آثار بحرانی را نیکو شمرده و آگاهیش را به علوم عقلی و قواعد حکمی تأیید کرده است ( رجوع کنید به مجلسی ، ج ۱۰۴، ص ۶۵).

آثار

آثار شناخته شده بحرانی عبارت است از:

۱)الاشارات ، درباره وجود غیب ، نبوت و ولایت . ظاهراً این کتاب همان اشارات الواصلین الی علوم العمیان و تنبیهات اهل العیان من ارباب البیان است که ذیل کتاب کشف الاسرارالایمانیه و هتک اسرار الخطابیه او آمده (آقا بزرگ طهرانی ، ج ۲، ص ۹۶، ۹۸) و ( ابن ) میثم بحرانی ، شرحی بر آن نوشته است (همان ، ج ۱۳، ص ۹۱، مدرس رضوی ، ص ۲۱۴)؛

۲) معراج السلامه و منهاج الکرامه که در آن آرای یکی از علمای معاصر خود را، بی ذکر نام او، درباره وجود واجب الوجود شرح کرده است (دانش پژوه ، ج ۳، بخش ۱، ص ۳۶۲)؛

۳) النهج المستقیم علی طریقه الحکیم که شرحی بر عینیه ابن سیناست و احتمالاً آن را به اشتباه به ( ابن ) میثم بحرانی نسبت داده اند (آقا بزرگ طهرانی ، ج ۲۴، ص ۴۲۴ـ ۴۲۵)؛

۴) مفتاح الخیر فی شرح رساله الطیر که شرحی بر دیباچه رساله الطیر اثر عرفانی ابن سیناست (همان ، ج ۲۱، ص ۳۲۹)؛

۵) قصه سلامان و ابسال که منتخب روایت حنین بن اسحاق از این داستان است با برخی حذف و اضافات . این کتاب ، بدون ذکر نام نویسنده ، در ذیل شرح اشارات طوسی به چاپ رسیده است (دانش پژوه ، ج ۳، بخش ۱، ص ۲۶۰-۲۶۲).

منابع :

(۱) محمد محسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعه الی تصانیف الشیعه ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
حیدربن
(۲) علی آملی ، کتاب جامع الاسرار و منبع الانوار ، چاپ هنری کربین و عثمان اسماعیل یحیی ، تهران ۱۳۴۷/۱۹۶۹؛
(۳) ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه ، چاپ مجتبی عراقی ، قم ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۴) عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء ، چاپ احمد حسینی ، قم ۱۴۰۱، ج ۴، ص ۱۰۱-۱۰۲؛
(۵) محسن امین ، اعیان الشیعه ، دمشق ۱۹۳۵، ج ۴۱، ص ۲۷۳؛
(۶) علی بن حسن بحرانی ، انوار البدرین فی تراجم علماء القطیف والاحساء و البحرین ، نجف ۱۳۷۷، ص ۶۱-۶۲؛
(۷) یوسف بن احمد بحرانی ، لؤلؤه البحرین ، چاپ محمد صادق بحرالعلوم ، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، ص ۲۵۳، ۲۶۴ـ ۲۶۵؛
(۸) محمدبن حسن حرّ عاملی ، امل الا´مل ، چاپ احمد حسینی ، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، ج ۲، ص ۱۸۹؛
(۹) محمدتقی دانش پژوه ، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران ، ج ۳؛
(۱۰) فهرست کتابخانه اهدائی آقای سید محمد مشکوه به کتابخانه دانشگاه تهران ، تهران ، بخش ۱، ۱۳۳۲ ش ، بخش ۴، ۱۳۳۵ ش ؛محمدباقربن محمدتقی
(۱۱) مجلسی ، بحارالانوار ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۱۲) محمدتقی مدرس رضوی ، احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسی ، تهران ۱۳۵۴ ش ؛
(۱۳) محمد مدرسی زنجانی ، سرگذشت و عقاید خواجه نصیرالدین طوسی ، تهران ۱۳۶۳ ش ؛
حسین بن محمدتقی نوری ، مستدرک الوسائل ، تهران ۱۳۱۸-۱۳۲۱/ ۱۹۰۰-۱۹۰۴، ج ۳، ص ۴۶۲٫

دانشنامه جهان اسلام جلد ۲