حاجى اشرفى ، محمدبن محمدمهدى مازندرانى بارفروشى، مشهور به حجت اشرفى و ملقب به حجه الاسلام، فقیه شیعى قرن سیزدهم و چهاردهم. وى در ۱۲۲۰ در قصبه اشرف (بهشهر) مازندران به دنیا آمد (حبیب‌آبادى، ج ۳، ص۶۷۸ـ ۶۷۹؛ مهجورى، ص ۸۰؛ قس مشار، ج ۵، ستون ۸۴۹، که تولد او را در حدود ۱۲۳۲ ذکر کرده است).
اساتید
حاجی‌اشرفى بیشتر عمر خود را در بارفروش (بابُل کنونى) گذراند (قزوینى، ص ۳۵) و در همانجا به تحصیل مقدّمات پرداخت (مهجورى، همانجا). او عمدتآ نزد سعیدالعلماء مازندرانى دانش آموخت و از وى اجازه اجتهاد نیز گرفت (رجوع کنید به موسوى اصفهانى، ج ۱، ص ۱۲۵؛ مهجورى، همانجا).
در حوزه علمیه نجف از محمدحسن نجفى* معروف به صاحب جواهر و شیخ مرتضى انصارى* بهره علمى برد و بعد از اتمام تحصیلات به بابل بازگشت و همانجا ساکن شد (حرزالدین، ج ۲، ص ۲۲۷؛ حبیب‌آبادى، ج ۳، ص ۶۷۸؛ مهجورى، همانجا).
حاجى اشرفى در علوم حدیث، تفسیر، حکمت، کلام، فقه و اصول متبحر بود (مهجورى، همانجا) و عده‌اى از مردم ایران از او تقلید می‌کردند (اعتمادالسلطنه، ج ۱، ص ۱۹۴؛ قمى، ج ۲، ص ۶۲۸). او را صاحب کرامات، زاهد، عابد و خوش سخن وصف کرده و برخى او را متمایل به تصوف دانسته‌اند (رجوع کنید به معصوم علیشاه، ج ۳، ص ۶۵۲؛ اعتمادالسلطنه، همانجا؛ شریف رازى، ج ۳، ص ۱۶۱ـ۱۶۲؛ موسوى اصفهانى، ج ۱، ص ۱۲۴؛ مهجورى، همانجا).
رحلت
او در ۱۳۱۵ در بابل درگذشت و همانجا دفن شد. بقعه وى هم اکنون زیارتگاه است (آقابزرگ طهرانى، ج ۲، ص ۴۶؛ شریف‌رازى، ج ۳، ص ۱۶۱؛ قس شریف کاشانى (ص ۱۰۸) که عمر او را بیش از صد سال ذکر کرده است).
آثار
تألیفات حاجى اشرفى عبارت‌اند از:
اسرارالشهاده، به فارسى، که در ۱۳۱۵ و ۱۳۲۲ (? ۱۳۱۲) به چاپ رسیده است؛
ذریعه النجاه، رساله عملیه او به فارسى، در عبادات و بعضى ابواب معاملات، که در ۱۳۱۲ (یا ۱۳۱۶) چاپ شد؛
شعائر الاسلام فى مسائل الحلال و الحرام، معروف به «سؤال و جواب»، که شرح شرایع الاسلام محقق حلّى است و در ۱۳۱۲
در تهران چاپ شد (مدرس تبریزى، ج ۱، ص ۱۲۹؛ آقابزرگ طهرانى، ج ۲، ص ۴۶، ج۱۰، ص ۳۲، ج ۱۱، ص ۲۱۸، ج ۱۲، ص ۲۴۹، ج ۱۳، ص ۳۲۸، ج ۱۴، ص ۱۹۱؛ مشار، ج ۲، ستون۸۵۰؛ موسوى اصفهانى، ج ۱، ص ۱۲۵).
منابع :
(۱) آقابزرگ طهرانى؛
(۲) محمدحسن‌بن على اعتمادالسلطنه، المآثر و الآثار، در چهل سال تاریخ ایران، چاپ ایرج افشار، ج ۱، تهران : اساطیر، ۱۳۶۳ش؛
(۳) محمدعلى حبیب‌آبادى، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجرى، ج ۳، اصفهان ۱۳۵۱ش؛
(۴) محمد حرزالدین، معارف‌الرجال فى تراجم العلماء و الادباء، قم ۱۴۰۵؛
(۵) محمدشریف رازى، گنجینه دانشمندان، تهران ۱۳۵۲ـ۱۳۵۴ش؛
(۶) حبیب‌اللّه‌بن على مدد شریف کاشانى، لباب‌الالقاب فى القاب الاطیاب: فیه معرفه احوال الرجال من علماءالشیعه، کاشان ۱۳۷۲ش؛
(۷) محمد قزوینى، «وفیات معاصرین»، یادگار، سال ۳، ش ۳ (آبان ۱۳۲۵)؛
(۸) عباس قمى، فوائدالرضویه: زندگى علماى مذهب شیعه، تهران [?۱۳۲۷ش[؛
(۹) محمدعلى مدرس تبریزى، ریحانهالادب، تهران ۱۳۷۴ش؛
(۱۰) خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپى فارسى و عربى، تهران ۱۳۴۰ـ ۱۳۴۴ش؛
(۱۱) محمدمعصوم‌بن زین‌العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقائق، چاپ محمدجعفر محجوب، تهران [? ۱۳۱۸[؛
(۱۲) محمدمهدى موسوى اصفهانى، احسن‌الودیعه فى تراجم اشهر مشاهیر مجتهدى الشیعه، او، تتمیم روضات‌الجنات، بغداد [? ۱۳۴۸[؛
(۱۳) اسماعیل مهجورى، دانشمندان و رجال مازندران، به کوشش هدایت‌اللّه مهجورى، (تهران ۱۳۵۳ش).
دانشنامه جهان اسلام جلد ۱۲
