۵۸۲- شیخ کمال خجندى، رحمه اللّه تعالى‏(نفحات الأنس)

وى بسیار بزرگ بوده است، و اشتغال وى به شعر و تکلّف در آن ستر و تلبیس را بوده باشد، بلکه مى‏ شاید که براى آن بوده باشد که ظاهر مغلوب باطن نشود و از رعایت صورت عبودیّت باز نماند، چنانکه خود مى‏گوید:

على الدّوام به ریاضات و مجاهدات مشغول مى‏بوده. خدمت خواجه عبید اللّه- أدام اللّه بقائه- مى‏فرمودند که: «وى چندگاه در شاش مى‏بوده است. والد من مى‏گفت که: وى در آن مدّت که آنجا بود حیوانى نمى‏خورد. یک بار از وى التماس کردیم که: چه شود که طعامى که در آن گوشت باشد خورده شود؟ مرا گاوى بود به غایت خوب و فربه، خدمت شیخ بر وجه طیبت فرمود که: هرگاه که تو گاو خود را بکشى ما گوشت‏ بخوریم. من بى‏آنکه وى را وقوف باشد، گاو را بکشتم و از آن طعامى مهیّا ساختم. به جهت خاطر من از آن گوشت بخورد.»

در زاویه‏اى که در تبریز داشته خلوتى بوده است که شب در آنجا به سر مى‏برده، و کسى دیگر آنجا کم مى‏رسیده. چون بعد از وفات وى آن را دیده‏اند، غیر از بوریایى که بر آنجا مى‏نشسته یا مى‏خفته، و سنگى که زیر سر مى‏نهاده چیزى دیگر نیافتند. خدمت شیخ زین الدّین خوافى- رحمه اللّه- مى‏گفته است که: «در وقت تحصیل علوم در تبریز به صحبت وى رسیده مى‏شد، مرا به این طریق دلالت مى‏کرد و مى‏گفت که: به نسبت ارادت ما درآى! من گفتم که: مرا نسبت به شما دغدغه‏ها در خاطر مى‏گردد. گفت: بگوى که تا از آن جواب گویم. من هیچ نگفتم، اما در اواخر که به این طریق درآمدم و مرا در آن گشادى شد، دانستم که وى را مرتبه ارشاد- که پیش وى کار توان کرد- بوده است.»

گویند در آن وقت که در سراى مى‏بوده است، موضعى بوده است که در آن وقت که آب طغیان مى‏کرده در آن موضع خرابى بسیار مى‏کرده. چون وقت طغیان آب نزدیک رسیده، آن قصّه را با وى گفته‏اند. فرموده است که: «امسال خیمه مرا در آن موضع بزنید!» خیمه وى را آنجا زده‏اند. در آنجا مى‏بوده است، چندان که وقت طغیان آب گذشته است و در آن موضع هیچ خرابى واقع نشده.

وفات وى در سنه ثلاث و ثمانمائه بوده، و قبر وى در تبریز است و بر لوح قبر وى این بیت نوشته‏اند:

[۱]

[۱] عبد الرحمن جامى، نفحات الأنس، ۱جلد، مطبعه لیسى – کلکته، ۱۸۵۸٫