محمدمهدى فولادوند، نوه آيت الله محسن اراكى و فرزند مرحوم حسين بختيارى است كه در اول دى 1299 ش در اراك متولد شد. وى در سن 12 سالگى به تهران آمد و در سال 1318 از مدرسه دارالفنون تهران موفق به اخذ درجه ادبى آن زمان شد و به دانشكده حقوق دانشگاه تهران راه يافت. از آنجا كه تمايلات ادبى و عرفانى او هماهنگ با رشته حقوق نبود، او در شهريور 1329 عازم فرانسه شد.
فولادوند در مدت 14 سال در پاريس، دانشگاه سوربن به تحصيل در رشته ادبيات هنر، فلسفه و زبانشناسى عرب پرداخت و پس از اتمام و مدرسه السنه شريفه پاريس و معهدالاسلاميه( دانشگاه سوربن) در ضمن انتشار آثار خود به مسافرت و پژوهش پرداخت و رساله دكتراى خود را كه درباره عمر خيام بود، به جهاتى در خارج از دانشگاه به پايان رسانيد.
وى به اكثر كشورهاى اروپايى، مصر و آسيا مسافرت كرد و به ويژه از آلمان، لهستان، هلند، اتريش، ايتاليا، سوييس، تركيه و عراق را ديدن كرد. در سال 1344 ش به عنوان عضو دايمى انجمن نويسندگان فرانسه زبان و عضو وابسته انجمن شعراى فرانسه برگزيده شد.
فولادوند متجاوز از 120 بار موزه لوور را ديدن كرد و دو هزار سخنرانى را در سوربن و كلژد فرانس دنبال كرده است.
مرحوم فولادوند در آبان سال 1344 ش به تهران بازگشت و در اكثر دانشگاهها و موسسات آموزش عالى كشور؛ از جمله هنركده هنرهاى دراماتيك و هنرهاى زيباى تهران و مدرسه عالى ادبيات و زبانهاى خارجه علوم تربيتى به تدريس دروس مختلف فلسفه، زيباشناسى، ادبيات، فرانسه، تاريخ مذاهب، فرهنگ و تمدن پرداخت.
وى همچنين يكى از اعضاى برجسته انجمن فلسفى ايران و علوم انسانى( وابسته به يونسكو) بود.
مرحوم فولادوند در سال 1324 ش قديمىترين انجمن فسلفى را در تهران تشكيل داد. در تمام آثار فولادوند رد پاى از تصوف تصوف راستين اسلامى به چشم مىخورد.
فولادوند ضمن آشنايى عميق و تسلط وافر بر زبانهاى فرانسه، عربى و آشنايى با انگليسى آشنا شد. مجموعه آثارى وى بيش از 40 مجلد كتاب است. آثار فرانسه او مايه ستايش ژنرال دوگول، شوايستر، فرانسو امورياك، هانرى، دمتنرلان، ژان ككتو، مور و سوريو ونوه، والرى و آكادمىهاى فرانسه، سويس و كانادا واقع شده است.
همچنين ترجمه قرآن وى به زبان فارسى از ممتازترين ترجمه هاى پنجاه سال اخير معرفى شده و جايزه و پنج لوح تقدير بهدست آورده كه اميد است، در سطح بين المللى مطرح شود. ديوان اشعار فارسى مرحوم فولادوند به 20 هزار بيت و به زبان فرانسه 700 صفحه سر مىزند و در زبان فارسى مهدا تخلص مىكرد.
ترجمه محمدمهدى فولادوند از متن قرآن در سال 1345 ش در تهران تحت عنوان جزوهاى به نام گلهايى از قرآن به چاپ رسيد و چون در آن تاريخ جز ترجمه تفسير گونه مرحوم قمشه اى و مرحوم ابوالقاسم پاينده ترجمه فارسى ديگرى از كلام الله مجيد در دسترس وجود نداشت، همان جزوه كوچك مورد اقبال شايان قرا گرفت و محمدعلى جمالزاده نامهاى قريب به شانزده صفحه در تجليل و تشويق مترجم نوشت و از او خواست تا اين كار را تا پايان قرآن ادامه و همت به خرج دهد.
ترجمه قرآن مرحوم فولادوند در سال 1373 از سوى دفتر مطالعات تاريخ و معارف اسلامى با تحقيق، بررسى و ويرايش حجج اسلام محمدرضا انصارى محلاتى و سيدمهدى برهانى منتشرشده است.
آثار
از آثار محمدمهدى فولادوند مى توان به
- ترجمه رباعيات عمر خيام در سال 1960،
- منتخب اشعار و نوشته هاى فرانسه طبع ژنو 1963 به فرانسه ناياب،
- درجست و جوى زيبايى( هيدا)،
- سنفونىها طبع وزارت فرهنگ به فرانسه ناياب،
- زن در انديشه خدا،
- طبع جديد ترجمه رباعيات خيام به فرانسه به انضمام خيام شناسى( مأخذ و مطالب جديد درباره خيام و رباعيات منسوب به او)،
- نخستين درس زيبايى شناسى( دهخدا)،
- چگونه قرآن را به فارسى ترجمه كنيم؟،
- زيباترين اشعار فرانسه ناياب،
- انسان مسئول و تاريخساز ترجمه از عربى بنياد قرآن ناياب،
- آفرينش هنرى در قرآن،
- از ژرفاى قرآن بيناد قرآن،
- قرآن و نسل امروز بنياد قرآن،
- نقدى بر ماركس انتشارات البرز ناياب،
- خدا را ديدم ترجمه از عربى،
- سفرى از شك تا ايمان ترجمه از عربى،
- دوم انتشارات ياسر،
- اقتصادنا( ترجمه جديد با معادلهاى فارسى) بنياد علوم اسلامى،
- ترجمه برخى از ادعيه و دعاى كميل به فرانسه و فارسى ادبى،
- مجموعه اشعار ومقالات وآثار فرانسه و فارسى مولف در دست جمعآورى است،
- قرآن به فارسى( ترجمه دقيق) انتشارات مطالعات تاريخى و معارف قرآنى قم خيابان ارم،
- خدا و علم مصاحبه ژان با دو فيزيكدان( ترجمه از فرانسه)،
- صلح و شمشير( حمايت از صلح و همزيستى مسالمتآميز( به زبان فرانسه)،
- ترجمه دقيق مادام بووارى به فارسى انتشارات جامى،
- حافظ دلها نه نسخه بدلها،
- ترجمه دعاى كميل به فرانسه با مقدمه( انتشارات بين الملل)،
- در حريم نور 2 جلد، خيامشناسى،
- ترجمه جديد نهج البلاغه انتشارات صائب،
- حافظ در آستان وحى
اشاره كرد.
استاد بهاءالدين خرمشاهى در توصيف ترجمه فولادوند مىنويسد: بدون اغراق ترجمه فولادوند از بهترين ترجمه هاى موجود به زيان فارسى است. ترجمه استاد فولادوند ترجمه اى است، به فارسى امروزى و بدون گرايشهاى خاص افراطى است؛ يعنى نه فارسى گرايى مفرط دارد، نه عربى گرايى مفرط. علاوه بر اين يكى از ويژگىهاى كم نظير ترجمه حاضر، همت مترجم در ارائه يك ترجمه آهنگين در سورههاى مكى انتهاى قرآن است.
رحلت
شايان ذكر است، محمدمهدى فولادوند، مترجم و خادم قرآن كريم بامداد سه شنبه 15 مرداد در سن 88 سالگى پس از تحمل سالها رنج و بيمارى در منزل خود به جوار رحمت الهى شتافت. پيكر وى 16 مرداد ساعت 9 از مقابل خبرگزارى قرآنى ايران( ايكنا) به سمت دانشگاه تهران تشييع و سپس به خاك سپرده مىشود.
(هيئت علمى دارالقرآن الكريم( دفتر مطالعات تاريخ ومعارف اسلامى)
