شعرا-الفشعرا-بشعرای قرن چهاردهم(معاصرشمسی)شعرای قرن سیزدهم

زندگینامه فضل اللّه آل داوود مشهدی (خراسانی ) «بدایع نگار»(متوفی۱۳۴۳ه ق)

 نویسنده و شاعر قرن چهاردهم . در ۱۲۹۶ متولد شد و در ۲۳ ذیقعده ۱۳۴۳ در مشهد درگذشت و در دارالضیافه آستانه ، به خاک سپرده شد. او فرزند ملا داوود معروف به ملاباشی (متوفی ح ۱۳۲۵) و رئیس فوائد عامه خراسان (بدایع نگار، ۱۳۳۶، ص ۱) و راتبه خوار (مستمری بگیر) آستان قدس رضوی بود و از آنجا بدایع نگارِ آستان قدس رضوی لقب گرفت (مدرس تبریزی ، ج ۱، ص ۲۳۹؛ آقابزرگ طهرانی ، ج ۱، ص ۵۳۴).

چندی ریاست معارف خراسان را به عهده داشت (مشار، ج ۴، ص ۸۵۴) و به گفته احمدی بیرجندی کفیل اداره معارف خراسان و سیستان بود (ص ۲۹۶). در ۱۳۳۸ در مشهد مجله ماهانه الکمال را تأسیس کرد که مطالب آن دینی و راجع به آیات قرآن و دین و اخلاق و گاهی اشعاری به اسم ادبیات بود (صدر هاشمی ، ج ۱، ص ۲۶۸). بیشتر مشترکان الکمال روحانیان و علما بودند و به همین سبب در پشت جلد آن محل مخصوصی برای عنوان مشترکان ، به دو زبان عربی و فارسی ، چاپ می شد (همان ، ج ۱، ص ۲۶۹).

از آثار اوست :

البدایع ،

دیوان شعر؛

المعانی والبیان ، به فارسی ، در علم بیان ؛

ازهارالربیع ، شرحی بر بدیعیّه پدرش ؛

بیان المعانی ، در علم معانی ؛

مفتاح الادب ، در ادبیات ؛

لباس التقوی ، ترجمه و نظم حدیث کساء از عربی به فارسی ؛

لزوم حجاب ؛

مثنوی همایون نامه ؛

ترجمه تاریخ تمدن اسلامی نوشته جرجی زیدان ؛

التنقیمات فی التوقیعات ؛

بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار ، شرحی بر قصیده رائیه یکصد بیتی از قوامی مُطَرَّزی گنجوی (متوفی ۵۷۶)، به نام صنایع الاسحار یا قوامیه که به نوشته مشار (ج ۴، ص ۸۵۴) در مدح قزل ارسلان سروده شده است . در این کتاب جمعاً ۱۰۹ صنعت بدیعی از خزانه الادب ، انوارالربیع ، مطوّل ، حدائق السحر و دیگر کتب قدما گردآوری (بدایع نگار، ۱۳۳۶، ص ۱۱۰)، و ذیل هر صنعت بدیعی ، شرح و تعریف و شواهد شعری فارسی و عربی آورده شده است . این کتاب جنبه درسی داشته و مؤلف آن را طبق برنامه وزارت معارف تألیف کرده است (همان ، ص ۱ـ۲)؛

تاریخ ادبی و اخلاقی مستخرج از شاهنامه ، مؤلف پس از مقدمه ، که به نثر مسجع است ، از داستان پادشاهان پیشدادی و کیانی ابیاتی برگزیده و پس از هر داستان ، معانی لغات دشوارِ آن ابیات را با عنوان «فرهنگ » شرح کرده و نتایج اخلاقی و فلسفی و حکمی و تاریخی آن را برشمرده و نکات بلاغی و فصاحت و ترسل آن را ذکر کرده است (ص ۲)؛

تاریخ منتظم احمدی ؛

عزمات خسرویه صدقات نیّریّه ، نامه آب زندگانی ، در تاریخچه لوله کشی مسجد گوهرشاد؛

مطلع الشموس ، (تألیف در ۱۳۳۱) در علم جغرافیا که برای مدارس ابتدایی تألیف شده است . مقدمه کتاب در تعریف علم جغرافیا و فایده ، فضیلت ، نسبت ، موضوع و واضع آن به نثر، و بقیه مطالب آن به صورت سؤال و جواب و به نظم است .

او پس از بیان علم جغرافیا، به جغرافیای ایران و خراسان و مشهد پرداخته و سپس برای ابنیه و مدارس و مساجد جدولهایی آورده و تاریخ بنای هریک را ذکر کرده است . منبع او در تألیف این کتاب جغرافی ، میرزا عبدالرزاق خان بغایری * بوده است (احمدی بیرجندی ، ص ۲۹۳-۲۹۵). متن کامل آن در فرهنگ ایران زمین (ج ۲۶، ص ۲۹۷-۳۴۴) چاپ شده است . مدرس تبریزی (ج ۱، ص ۲۳۹) کتابی به نام مطلع الشمس (چاپ ۱۳۳۱) را از بدایع نگار دانسته که به احتمال قریب به یقین منظور از آن همین کتاب مطلع الشموس است .



منابع :

(۱) محمدمحسن آقا بزرگ طهرانی ، الذریعه الی تصانیف الشیعه ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۲) احمد احمدی بیرجندی ، «فضل الله بدایع نگار و مطلع الشموس »، فرهنگ ایران زمین ، ج ۲۶ (۱۳۶۵ ش )؛
(۳) فضل الله بن داود بدایع نگار، بدایع الاشعار فی شرح صنایع الاسحار ، مشهد ۱۳۳۶؛
(۴) همو، تاریخ نامه ادبی ، مشهد ۱۳۳۱؛
(۵) محمد صدر هاشمی ، تاریخ جرائد و مجلات ایران ، اصفهان ۱۳۶۳ ش ؛
(۶) محمد علی مدرس تبریزی ، ریحانه الادب ، تهران ۱۳۶۹ ش ؛
خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی ، تهران ۱۳۴۰ـ۱۳۴۴ ش .

 دانشنامه جهان اسلام   جلد ۲ 

نمایش بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا
-+=