شماتت کردن و آن عبارت است از گفتن اینکه: فلان بلا یا فلان مصیبت که به فلان کس رسیده از بدى اوست. و با آن سرور و شادى نیز باشد. و منشأ این، غالبا عداوت و حسد است. و بسا باشد که: ناشى از جهل به مواقع قضا و قدر الهى شود. و این صفت، بسیار بد و غائله آن بى حد است.
و به تجربه، واضح، و از اخبار، ثابت است که: هر که شماتت کند دیگرى را به سبب بلیّه اى که گرفتار شده باشد، از دنیا نمى رود تا خود نیز به آن مبتلا گردد و دیگرى او را شماتت کند. و حضرت امام جعفر صادق- علیه السّلام- فرمود که: «شماتت مکن برادر خود را، که اگر چنان کنى خدا بر او رحم مى کند و این بلیّه را به تو نازل مى کند». و فرمود که: «هر که شماتت کند برادر خود را به مصیبتى که به او روى داده، از دنیا نمى رود مگر اینکه به آن، گرفتار گردد». پس، چگونه کسى که از حال خود ایمن شده در مقام شماتت دیگرى بر مى آید؟!
لا تخافوا از خدا نشنیدهاى
پس چه خود را ایمن و خوش دیدهاى
تا نروید ریش تو اى جان من
بر دگر ساده زنخ طعنه مزن
علاوه بر اینکه هر بلا و مصیبتى که بر مسلمانى مى رسد کفاره گناهى از او، یا موجب رفع درجه از براى او و بلندى مرتبه او مى گردد. آیا نمى بینى که:هر که در این بزم، مقربتر است جام بلا بیشترش مى دهند
و شکى نیست که: ابتلاى زمره اولیاء، و مصائب طایفه انبیاء از بدى افعال ایشان نبوده. پس عاقل را لازم است که: در این مراتب، تأمّل کنند، ابتدا بر خود بترسد و از گرفتارى خود احتراز نماید. و بعد از آن بداند که شماتت، باعث ایذاى برادر مسلم، و موجب عذاب آخرت است. پس تدبّر کند که: بلا و گرفتارى، دلالت بر بدى و خارى در نزد حضرت بارى نمى کند، بلکه رایحه قرب درگاه الهى از آن به مشام ارباب بصیرت مى رسد. پس، خود را از این صفت محافظت کن، و از این مهلکه نجات ده.
معراج السعاده//ملا احمد نراقی