بَدَخشی (یا بَلَخشی ) ، ملاّ محمّد ، صوفی نقشبندی حنفی . در بدخشان به دنیا آمد ( د. ا. د. ترک ، ذیل «بدخشی ، شیخ محمد»)، اما بعدها در دمشق اقامت کرد. به گفته خود، قرآن کریم را تا سوره العادیات نزد عمویش خواند، ولی ظاهراً تحصیلات منظم و درستی نداشت ، و دیگران را هم از انس با کتاب و مطالعه منع می کرد و به انقطاع الی اللّه و اشتغال به ذکر او دعوت می نمود (نبهانی ، ج ۱، ص ۲۹۴ـ۲۹۵).
وی مصاحبت مولانازاده شیخ محمد عبدالله اُتراری ، از اصحاب خواجه عبیدالله احرار سمرقندی (۸۰۶ـ۸۹۵)، را اختیار کرد، و پس از درگذشت استاد، در دمشق به جای او نشست ، و عده بسیاری را در عالم طریقت رهبری کرد. سلطان سلیم عثمانی در سفر به دمشق ، دو بار به دیدار بدخشی رفت و اخلاص خود را نسبت به او ابراز کرد (یس سنهوتی ، ص ۱۵۷، ۱۶۸، ۱۷۲ـ۱۷۳).
از جمله کسانی که محضر او را دریافتند
خواجه محمد قاسم ، از نسل خواجه عبیدالله ،
و ملاّ اسماعیل شروانی حنفی (متوفی ۹۴۲) از اصحاب و مریدان خواجه بود که بدخشی درباره مفید بودن یا نبودن پرداختن به علم با او مباحثه و مشاجره می کرده است (نبهانی ، همانجا).
رحلت
بدخشی در ۹۲۳ در دمشق وفات کرد و پایین قبر محیی الدین ابن عربی به خاک سپرده شد.
منابع :
(۱) یوسف بن اسماعیل نبهانی ، جامع کرامات الاولیاء ، چاپ ابراهیم عطوه عوض ، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱؛
(۲) یس سنهوتی ، الانوار القدسیه فی مناقب الساده النقشبندیه ، مصر ۱۳۴۴؛
(۳) TDVIA , s.v. “Bedah í ر, ì eyh Muhammed”, (by Hamid Algar).
دانشنامه جهان اسلام جلد ۲
