زندگینامه شیخ باقربن عثمان بُخاری اوچی( قرن یازدهم)

باقربن عثمان بُخاری اوچی ، از عرفای قرن یازدهم شبه قاره و صاحب جواهرالاولیا . محمدعلی بن شیخ عبدالواسع صوفی ، شاگرد و مریدِ باقر نام او را محمدباقر تارکی نوشته (باقربن عثمان ، ص ۵۵۵)، امّا خود او فقط سیّدباقر آورده است (همان ، ص ۱). از نیاکان او نخستین کسی که از بخارا به هند مهاجرت کرد سیّدجلال بن سیّدعلی ابوالمؤید بود که در ۶۳۵ از راه مُلتان به بکّر * (در پنجاب پاکستان ) رسید و با شیخ بهاءالدین * زکریای ملتانی (متوفی ۶۶۱) بیعت کرد و پس از درگذشت او به اجازه پسرش ، شیخ صدرالدین عارف ملتانی ، در اُچ (در پنجاب پاکستان ) اقامت گزید.

سیّدجلال الدین بخاری * ، معروف به جهانیان جهانگشت (۷۰۷ـ۷۸۵)، از عارفان نامدار آن خطّه و صاحب چندین کتاب فارسی ، یکی دیگر از اجداد باقر است . پدرش عثمان ، که تا ۱۰۵۱ زنده بود، نیز از صوفیه و نویسنده مونس البخاری کلان و مونس البخاری خرد و مجموع البخاری و بحرالعجایب است (همان ، ص ۱۲، ۳۱۸).

باقر در اُچ زاده شد و تحصیلات ابتدایی را در محضر سیدشمس الدین مخدوم امام بخاری گجراتی ، نویسنده راحت البخاری و تفسیر بخاری ، تکمیل کرد (همان ، ص ۱۱۳) و خرقه خلافت را از پدر خود گرفت (همان ، ص ۲۹۶) و به چلّه نشینی و اعتکاف و ارشاد و تبلیغ پرداخت (غلام سرور، ص ۵۲ـ۵۸).

علی اکبر بن سیدحامد قتال اُچی ، صاحب فوایدالبخاری و باقرالانوار ،از شاگردان او بوده است (باقربن عثمان ،ص ۲۳۷).تاریخ دقیق تولّد و وفات باقر معلوم نیست . اما مطمئناً تا ۱۰۹۸ زنده بوده است (همان ،ص ۲۳۹،۲۹۷،۳۳۳). قبر او در اُچ موجود است .

آثار

جواهرالاولیا کتابی است پر حجم به زبان فارسی در اوراد و ادعیه اسلامی و مسائل عرفانی که مؤلف از پدر خود و کتابهای معتبر (برای نام کتابها رجوع کنید به غلام سرور، ص ۷۶ـ۷۹) یا در چلّه نشینی و اعتکاف از بزرگان دیده و شنیده و از آنها هر چه به عربی بوده به فارسی برگردانده است (باقربن عثمان ، ص ۱). در جواهرالاولیا (ص ۱۱۱، ۲۶۱، ۳۲۰، ۵۵۱) از سه اثر دیگر باقر نیز نام برده شده است :

اکبر جلالی ،

باقر المرادات ،

خمس الانوار که نسخه ای از آنها شناخته نشده است .

منابع :
(۱) باقربن عثمان بخاری ، جواهرالاولیا ، چاپ غلام سرور، اسلام آباد ۱۳۹۶/۱۹۷۶؛
(۲) غلام سرور؛
(۳) مقدمه جواهرالاولیا ، اسلام آباد ۱۳۹۶/ ۱۹۷۶ (این مقدمه که به طور جداگانه منتشر شده ، حاوی مطلب مفصّلی درباره خانواده مؤلف و محتویات و مختصات جواهرالاولیا ست ).

دانشنامه جهان اسلام جلد ۱