زندگینامه شیخ امیراحمد بخاری نقشبندی(متوفی۹۲۲ه ق)

بخاری نقشبندی ، امیراحمد ، از صوفیان مؤثر در تأسیس طریقه نقشبندیّه در عثمانی . از سادات حسینی بخارا و نوه خواجه محمود اِنجیر فَغْنَوی که در سلسله پیروان طریقت ، چهار واسطه پیش از بهاءالدّین نقشبند * ، بنیانگذار طریقه نقشبندیه ، بود. ابتدا با ارشاد خواجه عبیدالله احرار * در سمرقند به طریق تصوف وارد شد، اما یکی از مریدان احرار، ملا عبدالله الهی اهل سماوِ آناطولی ، او را رسماً به طریق تصوف درآورد.

هنگامی که الهی از سمرقند به آناطولی می رفت ، بخاری او را همراهی کرد و برای همیشه ماوراءالنهر را ترک گفت . الهی نخست ، در زادگاه خود سماو سکونت گزید و بخاری در آنجا به او خدمت می کرد و پیشنماز او بود. سرانجام تصمیم گرفت مرشد خود را ترک کند و به حج رود. تنها یک جلد قرآن مجید و نسخه ای از مثنوی مولوی با خود برداشت و از راه بیت المقدس عازم سفر شد. در آنجا مدتی در مدرسه ای ساکن شد و از راه کتابت امرار معاش کرد. پس از برگزاری مراسم حج ، حدود یک سال در مکه اقامت کرد و به زهد و ریاضت پرداخت ، تا اینکه در ۸۶۶ به سماو فراخوانده شد.

طولی نکشید که الهی نخست به استانبول و از آنجا به واردار ینی جه سی در روم ایلی رفت ، و بخاری به جای او پیروانش را در سماو هدایت کرد. بخاری به رغم کراهتی که از هیاهوی پایتخت داشت ، پذیرفت که در ۸۹۶ به آنجا رود. او در مجاورت مسجد سلطان محمّد فاتح سکونت گزید؛ اما طولی نکشید که ، براثر فشار مریدان ، ناگزیر از بنای تعدادی رباط (خانقاه ) شد. بیشتر پیروان او از درس خواندگان ، قضات و مدرسان ، بودند. می توان گفت که بخاری با شریعت پیوند نزدیکی برقرار ساخت که سرمشق طریقه نقشبندیّه در عثمانی شد.

رحلت

او در ۹۲۲، در ۷۳ سالگی ، درگذشت و در صحن نخستین رباطی که بنا کرده بود، دفن شد. مرقد او هنوز برجا و زیارتگاه پارسایان است .

جانشینان مهم او عبارت بودند از:

محمود لامعی * چلبی بورسه ای ، شاعر و مترجم مشهور آثار فارسی بویژه نوشته های عبدالرحمان جامی ، حکیم چلبی و شیخ محمود چلبی ، داماد بخاری ، که در رباط اصلی نقشبندی در استانبول جای او را گرفت .

تأکید عمده بخاری بر ذکر خفی و مداوم اسماءاللّه و رعایت وسواس آمیز سنّت بوده است . او، برخلاف پیروانش ، به علم رسمی بی اعتنا بود و اغلب در عربـی اشتباه می کرد؛

آثار

با این همـه دو اثر منسوب به او باقــی است :

۱) رساله ای بی نام در بیان اصول کلّی طریقه نقشبندی و تأیید اندیشه وحدت وجود؛

۲) مجموعه ای از حواشی در شرح ابیات دشوار مثنوی .

منابع :

(۱) حسین ایوانسرایی ، حدیقه الجوامع ، استانبول ۱۲۸۱/۱۸۶۴، ج ۱، ص ۴۲-۴۷، ۲۹۷؛
(۲) عبدالرحمن بن احمد جامی ، نفحات ترجمه سی ، ترجمه محمود لامعی ، استانبول ۱۲۸۹/۱۸۷۲، ص ۴۶۵ـ۴۷۰؛
(۳) احمدبن مصطفی طاش کُبری زاده ، شقائق النعمانیه ، بیروت ۱۳۹۵/۱۹۷۵، ص ۲۱۵ـ۲۱۷؛

(۴) Kas â m Kufral â , “Molla I lahi ve Kendisinden sonraki Nak í bendiye mدhiti”, Tدrk dili ve edebiyat i dergisi, 3/1-2 (October 1948), 135-136;

نوشته های بخاری را در نسخه خطی حالت افندی ، (استانبول ) ش ۳۰۰، می توان یافت .

 دانشنامه جهان اسلام جلد ۲