شـهـر بـانـو مـادر امام سجاد علیه السلام (۲۵۸) دختر یزدگرد پادشاه ایران بود.این بانوى بزرگ در دربار ایران به دنیاآمد، ولى برخلاف اطرافیان ، داراى ایمان ، اعتقاد، عفّت و پـاکـدامـنـى خـاصـى بـود. ایـن بـانوى بزرگ ، بر فطرت پاک خویش استوار ماند و اخلاق فـاسـد و اعـتـقـادات مـوهـوم و پـسـت آن مـحـیـط نـتوانست فطرت او را بپوشاند. در مورد زندگى قبل از اسارت این بانو اطلاع دقیقى در دست نیست ، امّا پس از اسارت نشان داد که از همان ابتداى کودکى طهارت و پاکدامنى ، شیوه او بوده و شایستگى یافته تا مادر سیّد ساجدان باشد.
خودش مى گوید:
(قبل از اینکه به اسارت مسلمانان درآیم ، شبى در خواب دیدم که پیامبر اسلام (ص) همراه امام حسین (ع) به خانه ما تشریف فرما شدند و حضرت محمد (ص) مرا به عقد امام حسین (ع) درآورد. صـبـح وقـتى که از خواب بیدار شدم ، نسبت به امام حسین (ع) محبّت خاصى در قلب خود احساس کـردم . شـب بـعـد، دوبـاره خواب دیدم که فاطمه زهرا (س) تشریف فرما شد و اسلام را بر من عرضه داشت ، به دست مبارک ایشان اسلام آوردم .
پس از آن حضرت زهرا (س) به من فرمود:بـزودى لشـگر اسلام بر اینجا غلبه خواهد کرد، و بدون اینکه حادثه ناگوارى پیش آید به فرزندم حسین علیه السلام خواهى رسید.(۲۵۹))
عفّت و حیا
پـس از اسـارت شـهـربـانـو، وى را بـه مـجـلس خـلیـفـه دوم آوردنـد. کـمال و جلال و زیبایى او همه را متعجّب کرد. وقتى او را در جمع مسلمانان وارد کردند، چهره خود را پـوشـانـد و گـفـت : روز هـرمـز سـیـاه بـاد!
عـمـر سـخـن او را نـفـهـمـیـد و خیال کرد که دشنام مى دهد از این رو گفت : این کنیزک مرا دشنام مى دهد، و خواست او را بزند که امـام عـلى (ع) او را مـنـع کـرد.(۲۶۰) سـپـس ، خـلیـفـه دسـتور داد تا او را براى فروش عـرضـه کـنـنـد و بـراى ایـنـکـه خـریـداران ، قیمت بیشترى بپردازند، گفت نقاب از صورت وى بـردارنـد. شـهـربـانـو از بـرداشـتـن نـقـاب خـوددارى کـرد و بـشـدّت بـه سـیـنـه مـاءمـور کوبید.(۲۶۱)
امام على علیه السلام به عمر گفت :(رسـول خـدا صـلى الله عـلیه وآله فرموده است که بزرگ هر قوم را احترام کنید، پس او را در انـتـخـاب شـوهـر، آزاد بـگـذار و هـر کـس را کـه انـتـخـاب کـرد، قـیـمـتـش را بـا او حـسـاب کـن .(۲۶۲))
وقـتـى کـه بـنـا شـد او را در انـتـخـاب هـمـسـر آزاد بـگـذارنـد از پـس پـرده از وى سـؤ ال شد، آیا شوهر مى خواهى ، او سکوت کرد.
امام فرمود:(او اراده ازدواج کرد و فقط انتخاب ، باقى مانده است .
عمر گفت : از کجا دانستى که اراده ازدواج کرده است ؟
امـام فـرمـود: هـر گـاه دخـتـرى از بـزرگـان خـواستگارانى داشت و بدون سرپرست بود و بر رسول خدا (ص) وارد مى شد. حضرت مى فرمود: به او بگویید: تو به شوهر راضى هستى ؟ اگرحیا مى نمود و سکوت مى کرد، حضرت این سکوت را رضایت تلقى مى نمود.)
سـپـس ، شـهـربـانـو امـام حـسـیـن (ع) را انـتـخـاب نـمـود و بـا اشـاره ، مـنـتـخـب خـود را شناساند.(۲۶۳)
حضرت على (ع) این بانو را مریم یا به قولى فاطمه نامید،(۲۶۴) و در حق او به امام حسین علیه السلام سفارشهاى اکید کرد و فرمود:(او پسرى براى تو خواهد آورد که بهترین افراد روى زمین خواهد بود.(۲۶۵))
این بانو به لقب (سیده النساء) خوانده مى شد که نشان از کرامت ، فضیلت و بزرگوارى او دارد.(۲۶۶) از شـهـر بـانـو تـنها امام سجاد (ع) متولد شد و این بانو پس از تولد امام سجاد (ع) در دوره نفاس بعد از ایمان ، دار فانى را وداع گفت .(۲۶۷)
۲۵۸ـ آقـاى دکـتـر سـیـد جـعفر شهیدى در کتاب (زندگانى على بن الحسین) در مورد اینکه شهربانو دختر یزدگرد مادر امام سجاد باشد، مفصل بحث کرده و احادیث وارد آن مطلب را به نقد کـشـیـده و در آخر نتیجه گرفته که این مطلب صحت ندارد. (زندگانى على بن الحسین ، ص ۷ ـ ۲۷).
۲۵۹ـ عوالم العلوم ، بحرانى ، ج ۱۸، ص ۸، مدرسه امام مهدى قم .
۲۶۰ـ بـحـارالانـوار، ج ۴۶، ص ۹، بـیروت ، در بعضى از روایات آمده است که اسارت وى درزمـان عـثـمـان بـود. و در بـعـضـى دیـگـر آمـده است که در زمان امام على (ع) بوده است .البته بـعـضـى از عـلما اسارت وى در زمان امام على را صحیح دانسته اند به این جهت که گفته اند امام سـجاد در زمان خلافت امام على (ع) متولد شده و خیلى بعید است که این بانو از زمان خلافت عمر تا زمان خلافت امام على (ع)، یعنى حدود ۲۲ سال ، حامله نشده باشد.
۲۶۱ـ اسـعـاف الراغـبـیـن در حـاشـیـه نـورالابـصـار، ص ۲۳۶، بـا دخل و تصرف .
۲۶۲ـ بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۹، با دخل و تصرف .
۲۶۳ـ همان مدرک ، ص ۱۶، با دخل و تصرف .
۲۶۴ـ ائمتنا، على محمد على دخیل ، ج ۱، ص ۲۵۸، بیروت .
۲۶۵ـ بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۹٫
۲۶۶ـ ائمتنا، ج ۱، ص ۲۵۸٫
۲۶۷ـ عـوالم ، ج ۱۸، ص ۷ ـ ۸٫ البـتـه در مـنـاقـب نـقـل شـده کـه او در کـربـلا حـضـور داشـتـه اسـت ولى ایـن قول ضعیفى است و اگر علما آن را ردّ کرده اند. (الامام زین العابدین ، مُقرّم ، ص ۱۹).
۲۶۸ـ اعیان الشیعه ، ج ۸، ص ۳۹۰، بیروت .
بزرگ زنان صدر اسلام// احمد حیدری