سیل، جورج ، خاورشناس انگلیسی. وی در حدود سال ۱۱۰۹/ ۱۶۹۷ در شهرستان کنت به دنیا آمد. دیون¬پورت زمان تولدش را اندکی پیش از پایان قرن یازدهم /هفدهم دانسته است (قرآن، ترجمۀ سیل، زندگی¬نامه¬¬، ۱۹۲۳، ص۲۱).سیل در مدرسۀ کینگز در کانتربوری درس خواند.
وکیل دعاوی بود. ولتر در فرهنگ فلسفی خود ادعا کرده که سیل ۲۴ سال در عربستان و اطراف آن زیسته و همانجا زبان و رسوم عرب را فرا گرفته (ذیل” هاروت و ماروت”)، اما دیون¬پورت این ادعا را رد کرده و آن را افسانه ¬خوانده است (قرآن، ترجمۀ سیل، زندگی¬¬¬نامه، ۱۹۲۳، ص۲۱). سیل ،افزون بر فراگیری علم حقوق ،به یادگیری زبانهای جدید و کهن شرقی روی آورد.
زبان عربی را از سلمون نگری (اهل دمشق (و دانشمندی یونانی به نام دادیتچی (اهل حلب) آموخت ( فرهنگ زندگی نامۀملی ، ذیل مدخل). وی به حدی در زبان عربی مهارت یافته بود که در۱۱۳۹/ اوت ۱۷۲۶، انجمن ترویج دانش مسیحی او را برای تصحیح ترجمۀ عربی عهد جدید برگزید. سیل در نوامبر همان سال به عضویت این انجمن درآمد و تا ۱۱۴۷/۱۷۳۴ عضو آن بود.
او برای همکاری در تألیف چند فرهنگنامه و دایره المعارف برگزیده شد (برای اطلاعات بیشتررجوع کنید به فرهنگ زندگی نامۀ ملی، ذیل مدخل؛ قرآن، ترجمۀ سیل، زندگی¬نامه¬¬، ۱۹۲۳، ص۲۱-۲۲). آنچه نام سیل را در یادها نگاه داشته، ترجمۀ وی از قرآن به انگلیسی است. این ترجمه در۱۱۴۷/ نوامبر ۱۷۳۴ در لندن منتشر گردید و به لرد کارترت اهدا شد ( قرآن، ترجمۀ سیل، زندگی¬نامه¬¬، ۱۹۲۳، ص۲۳).
وی هنگام ترجمۀ قرآن، ترجمه های لاتینی رابرت کتونی و ماراتچی ، ترجمۀ ایتالیایی آریوابنه ، ترجمۀ فرانسوی دوریه ، ترجمۀ انگلیسی الکساندر راس و نیز نسخه¬ای از تفسیر بیضاوی از قرآن را به زبان عربی در اختیار داشت(خان، ص۸۳). سیل برای توضیح عبارات پیچیده و مبهم در خلال ترجمۀ خود یادداشتهایی آورده که عمدتاً بر مبنای تفسیرهای بیضاوی و جلالین است. ترجمۀ وی بر اساس برگردان ماراتچی بوده و در یادداشتها نیز تا حد زیادی مبتنی بر آن است.
به نوشتۀ سیل، این ترجمه وفادار به متن و دقیق، اما تا حد زیادی تحت اللفظی است (قرآن، ترجمۀ سیل، سخنی با خواننده، ۱۹۲۳، ص۱۸). وی دیگر ترجمه های موجود را به واسطۀ دخل و تصرفات و اشتباهات بی شمار، مردود و غیر منصفانه دانسته است (همان، ص۱۷-۱۸).
سیل در این ترجمه مرز میان آیات را حذف، و متن قرآن را به روایتی پیوسته بدل کرده است. وی به این ترجمه، رساله¬ای مقدماتی افزوده است که در آن از موضوعات گوناگونی همچون تاریخ، مذهب وسنّت عربها در زمان جاهلیت، وضع مسیحیت و یهودیت در زمان ظهور پیامبر اسلام، ویژگیهای قرآن و شیوۀ کتابت و انتشار آن و نیز احکام و تعالیم سلبی و ایجابی موجود در قرآن سخن به میان آورده است.
سیل اگرچه در این رساله فضائل اخلاقی و شخصیت والای پیامبر اسلام را ستوده (قرآن، ترجمۀ سیل، رسالۀ مقدماتی، ۱۹۲۳،ص۲۹)، قرآن را کلام خدا ندانسته، آن را به حضرت محمد، صلی الله علیه و آله و سلم ، نسبت داده است (همان، ص۴۶؛ خلیفه، ۴۳-۴۴). وی در بخشهای چهارم ، پنجم و ششم پیشگفتار، به تفصیل دربارۀ منشأ مجوسی، یهودی و مسیحی احکام دین اسلام سخن رانده است.
ترجمۀ سیل بسیار موفق بود و در حدود دو قرن ،
بهترین ترجمۀ انگلیسی قرآن محسوب می شد. این ترجمه تا ۱۳۶۵ش/ ۱۹۸۶، هفتاد بار در انگلیس، ۵۳ بار در امریکا و یک بار در هندوستان به چاپ رسید و به
آلمانی (۱۱۵۹/۱۷۴۶)،
روسی(۱۲۰۶/۱۷۹۲)، مجاری (۱۲۷۰/۱۸۵۴)،
هلندی (۱۲۷۵/۱۸۵۹)، بلغاری(۱۳۲۰/۱۹۰۲، شامل چهار جزء)،
ژاپنی (۱۲۹۹ش/۱۹۲۰)
و آلبانیایی (۱۳۰۰ش/ ۱۹۲۱، شامل شش سوره) ترجمه شد (برای چاپهای متعدد این اثر رجوع کنید به بینارق و آرن، ص۱۱۳-۱۳۸؛ خان، ص۸۴-۸۵؛ پیرسون، ص۵۰۸-۵۰۹).
رسالۀ مقدماتی این ترجمه نیز جداگانه به
هلندی (۱۱۵۵/۱۷۴۲)،
فرانسوی (۱۱۶۴/۱۷۵۱)،
سوئدی (۱۲۲۹/۱۸۱۴)،
عربی (۱۳۰۸/۱۸۹۱قاهره) و
لهستانی (۱۲۷۴/۱۸۵۸، نسخۀ خلاصه شده) ترجمه شده است ( فرهنگ زندگی ¬نامۀ ملی ، ذیل مدخل؛ خان، ص۸۵). آربری برگردان سیل را مشهورترین ترجمۀ قرآن که تمام مترجمان بعدی از آن سود برده اند، خوانده است (۱۹۴۳، ص۱۶).
به نظر وی، برتری ترجمۀ سیل بر ترجمۀ راس در هر سطر از این ترجمه پیداست و سیل نه تنها درک بهتری از زبان عربی داشته ،بلکه سیاق ترجمۀ وی نیز برازنده¬تر و پخته¬ تر است (همو، ۱۹۵۵، ج۱، مقدمه، ص۱۲). گیبون (به نقلِ فرهنگ زندگی نامۀ ملی، ذیل مدخل) وی را نیمه مسلمان خوانده و ولتر در فرهنگ فلسفی خود (ذیل” هاروت و ماروت” ) ،از ترجمۀ وفادارانه و مقدمۀ آموزندۀ آن سخن گفته است. رادول و پالمر نیز در برگردانهای خود از قرآن به ترجمۀ سیل عنایت فراوان داشته و از وی متأثر بوده¬اند (شلابیر ، ص۱۲۶).
با این حال، انتقاداتی نیز به این ترجمه وارد شده است. دنیسون راس ، در مقدمه¬ای که بر چاپ دیگری از ترجمۀ سیل نوشته، بر آن است که تنها منبع دست اول سیل، تفسیر بیضاوی بوده و ارجاعات وی به منابع عربی دیگر، آنگونه که خود وانمود می کند، اصیل نبوده و به مثابه ترجمۀ تعلیقات ماراتچی از لاتینی به انگلیسی است (قرآن، ترجمۀ سیل، مقدمه،۱۹۲۷، ص۷-۹).
دانشمندان مسلمان نیز به نقد ترجمۀ سیل پرداخته اند. برخی این ترجمه را مغرضانه دانسته و سیل را در ترجمه، متهم به دخل و تصرف نموده اند (شلابیر، ص ۱۲۷؛ندوی، ص۴۴-۴۸؛معایرجی، ص۶۲). منتقدان ایرادهای دیگری را نیز وارد دانسته اند: ترجمۀ نادرست، جهل نسبت به معنای دقیق برخی کلمات عربی، افزودن یا ترجمه نکردن برخی کلمات و قیود، رعایت نکردن یکدستی در ترجمه و استفاده از سند ساختگی (رجوع کنید به ندوی، ص۴۹-۵۰؛خلیفه، ص۱۲۱،۱۲۶-۱۲۸،۱۳۰،۱۳۴-۱۳۵؛شلابیر، ص۱۳۰-۱۴۲). نجیب عقیقی رسالۀ مقدماتی ¬¬¬این ترجمه را آکنده از سخنان باطل و هتک حرمت پیامبر اسلام دانسته است (ج۲، ص۴۷).
رحلت
جورج سیل در۲۰رجب ۱۱۴۹/ ۱۳ نوامبر ۱۷۳۶در استراند لندن درگذشت.
منابع:
(۱) محمد خلیفه، الاستشراق و القرآن العظیم، نقله الی العربیه مروان عبد الصبور شاهین، راجعه و قدم له عبد الصبور شاهین، دارالاعتصام: قاهره [۱۹۹۴(؛
(۲) نجیب العقیقی، المستشرقون موسوعه فی تراث العرب، مع تراجم المستشرقین و دراساتهم عنه، منذ الف عام حتی الیوم، ج ۲، قاهره )بی تا]؛
(۳) حسن المعایرجی، الهیئه العالمیه للقرآن الکریم، ضروره للدعوه و التبلیغ، الدوحه ۱۴۱۲/۱۹۹۱؛
(۴) عبدالله عباس الندوی، ترجمات معانی القرآن الکریم و تطور فهمه عند الغرب دراسه شامله عن ترجمات معانی اللقران الکریم فی اللغه الانجلیزیه، دعوه الحق: مکه ۱۴۱۷؛
(۵) Arthur J. Arberry, “British Orientalists”, London: William Collins, (1943);
(۶) idem, “The Koran interpreted”, vol.1, Allen & Unwin: London, `1955;
(۷) Ismet Binark and Halit Eren, “World bibliography of translations of the meanings of the holy Qur’an”, Printed translations 1515-1980, Istanbul, 1406/1986;
(۸) Mofakhar Hussain khan, “English Translations of the Holy Qur’an: A bio-bibliographic study”, Islamic Quarterly, 30:2, (1986);
(۹) J.D. Pearson, bibliography of translations of the Qur’an into European languages in “Arabic literature to the end of the Umayyad period”, Cambridge University, 1983;
(۱۰) “The Koran”, translated into English immediately from the original Arabic by George Sale, Philadelphia: J. B. Lippincott,1923;
(۱۱) ibid, in trod.: Edward Denison Ross, London: Warne & Co., [1927];
(۱۲) W.G. Shellabear, “Is Sale’s Koran reliable?”, Moslem world, 21(1931);
The Dictionary of National Biography, from the earliest times to 1900, eds. Sir Leslie & Sir Sidney Lee, Oxford, 1998, s.v. “George Sale”(by Harold Thomson Lyon).
دانشنامه جهان اسلام جلد ۱۵
