حَنَش صنعانى، أبورِشْدِین حنشبن عبداللّه، تابعى و محدّث قرن اول. درباره نام پدر او در منابع اختلاف هست و در برخى از آنها على ذکر شده است (براى نمونه رجوع کنید به حُمَیْدى، ج ۱، ص ۳۱۶؛مِزّى، ج ۷، ص ۴۲۹). درباره او مطلب چندانى در منابع موجود نیست، خاصه که شرح حال وى با معاصران هم نامش در آمیخته است (رجوع کنید به ابنعساکر، ج ۱۵، ص ۳۰۹ـ۳۱۰؛ مزّى، ج ۷، ص ۴۳۰، ۴۳۲). او به قریه صنعا، نزدیک دمشق، منسوب است (رجوع کنید به ابن عساکر، ج ۱۵، ص ۳۰۷ـ۳۰۹؛یاقوت حموى، ج ۳، ص ۴۲۶ـ۴۲۷).
ابن سعد (ج ۵، ص ۵۳۶) حنش را ایرانى دانسته است (مِنَالابناء). ابوسعیدبن یونس، حنش را از اصحاب على علیهالسلام معرفى کرده و گفته است که پس از شهادت آن حضرت، وى به مصر رفت و بعدها در فتوحات مغرب و اندلس شرکت کرد (رجوع کنید به ابنعساکر، ج ۱۵، ص ۳۱۲؛مزّى، ج ۷، ص ۴۳۱؛قس ابنسعد، ج ۵، ص ۹۳؛حمیدى، ج ۱، ص ۳۱۶ـ ۳۱۷).
حنش در قیام عبداللّه بن زبیر شرکت داشت و سپاهیان اموى او را اسیر کردند اما خلیفه اموى، عبدالملکبن مروان، وى را آزاد کرد. رفتار نیک عبدالملک با حنش به این سبب بود که عبدالملک در هنگام فتوحات افریقیه نزد او بود (حمیدى، ج ۱، ص ۳۱۵ـ۳۱۶؛مزّى، همانجا).
رحلت
حنش نخستین فردى بود که عشورِ (مالیاتِ) افریقیه را جمع آورى کرد (حمیدى، ج ۱، ص ۳۱۸)، او در سال ۱۰۰ در افریقیه درگذشت (رجوع کنید به مزّى، همانجا؛قس ابنسعد، ج ۵، ص ۵۳۶ که از وفات حنش در مصر سخن گفته است). ابن سعد (همانجا) از سلمه بن سعیدبن منصوربن حنش، نواده حنش، نام برده است.
حنش از على بن ابى طالب علیه السلام، فَضَاله بن عُبَید، رُوَیْفعبن ثابت انصارى، ابوهریره و کسان دیگرى روایت نقل کرده است (رجوع کنید به مزّى، ج ۷، ص ۴۳۰). از حنش، فرزندش حارث و نیز حارثبن یزید و سلامانبن عامر روایت نقل کردهاند (حمیدى، ج ۱، ص ۳۱۷؛مزّى، همانجا).
بناى مسجدجامعِ شهرِ سرقسطه را به او نسبت دادهاند (رجوع کنید به ابنعساکر، ج ۱۵، ص ۳۱۵؛ضبّى، ج ۱، ص ۳۴۵). ضبّى (ج ۱، ص ۳۴۷)، به نقل از ابوعلى غسانى، از دفن او در سرقسطه سخن گفته است. احمدبن عبداللّه عجلى (ج ۱، ص ۳۲۶) و ابوزُرعه (رجوع کنید به ابنابىحاتم، ج ۳، ص ۲۹۱) او را ثقه دانستهاند. ابن ابى حاتم (همانجا) وى را فردى صالح در حدیث معرفى کرده است (نیز رجوع کنید به مزّى، همانجا).
منابع:
(۱) ابنابىحاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت (بىتا.)؛
(۲) ابنسعد (بیروت)؛
(۳) ابنعساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ على شیرى، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱؛
(۴) محمدبن فتوح حُمَیْدى، جذوه المقتبس فى تاریخ علماء الاندلس، چاپ ابراهیم ابیارى، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹؛
(۵) احمدبن یحیى ضبّى، بغیه الملتمس فى تاریخ رجال اهل الاندلس، چاپ ابراهیم ابیارى، قاهره ۱۴۱۰/۱۹۸۹؛
(۶) احمدبن عبداللّه عجلى، معرفهالثقات، چاپ عبدالعلیم عبدالعظیم بستوى، مدینه ۱۴۰۵/۱۹۸۵؛
(۷) یوسفبن عبدالرحمان مِزّى، تهذیب الکمال فى اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲؛
(۸) یاقوت حموى.
دانشنامه جهان اسلام جلد ۱۴