فـاخـتـه , دختر ابوطالب بن عبدالمطلب هاشمى , خواهر على بن ابیطالب (ع ), فرزند فاطمه بنت اسد, و دختر عموى پیامبر(ص ) به ام هانى شهرت دارد.
ام هـانـى احـادیـثى را از پیغمبر(ص ) روایت کرده , و افرادى هم مانند: جعده , و یحیى پسران وى , هـارون نـوه او, و غـلامـهـاى او ابو مره و ابوصالح و پسرعموهاى او عبداللّه بن عباس و عبداللّه بن حـارث بـن نـوفل هاشمى و پسران عبداللّه : عبداللّه , وعبدالرحمن بن ابى لیلى , و مجاهد, و عروه و دیگران ,از ام هانى حدیث روایت کرده اند.
ام هـانـى در سال فتح مکه , یعنى سال هشتم هجرت اسلام آورد, اما براى دو نفر از خویشان شوهر خـود, یعنى حارث بن هشام و زهیربن ابى امیه که از دست پیروزمندان فتح گریخته بودند, خانه خود را پناهگاه و محل امن قرار داد, و آن گاه هم که على (ع ) برادر وى , براى دستگیرى و کشتن آن دو, به خانه ام هانى مى رفت , وى از این کار مانع شد!.
سپس ام هانى خود را با عجله در ابطح که پیغمبر(ص ) براى سکونت خود چادرى نصب کرده بود رسـانـیـد, و در حـالى که فاطمه (ع ) نیز آنجا حضورداشت , و رسول خدا(ص ) هم در خیمه غسل انـجـام داده و لـبـاس خـود را پـوشـیده بود, موضوع ورود على (ع ) را به خانه خود با آن حضرت مطرح کرد, رسول خدا هم به او خوش آمد گفت و اضافه کرد: حال که طورى نشده , و هرکس را تو امان داده اى , ما هم امان مى دهیم .
بـارى , در هـمـان روزها که ام هانى اسلام آورد, شوهر او هبیره بن ابى وهب مخزومى از مکه فرار کرد و به نجران رفت , و چون فهمید ام هانى مسلمان شده طى اشعارى که براى ام هانى فرستاد, از رفتار خود عذرخواهى کرد, و بالاخره در همانجا ماند, و در حال مشرک بودن از دنیا رفت !.
مقام ام هانى .
همانطور که خواندیم , ام هانى , دختر عموى پیامبر(ص ) نیز هست .
اضـافـه بـر ایـن , در شـب هـفـدهـم مـاه رمضان , هیجده ماه پیش از هجرت , واقعه اسرا و عروج پیامبر(ص ) به آسمان و سیر شبانه آن حضرت ازمسجدالحرام به مسجد الاقصى براى اینکه خداوند آیات خود را به او نشان دهد از خانه ام هانى , در مکه رخ داده است .
هـمـچنین طى روایتى رسول خدا ام هانى را به عنوان بانوى ممتاز و برتر, مورد ستایش و تمجید قرار داده است .
رسول خدا(ص ) مى فرماید: الاادلکم على خیر الناس عما وعمه ؟ قالوا: بلى .
قـال : الـحـسـن والـحـسین (ع ) فان عمهما جعفر ذى الجناحین الطیار مع الملائکه فى الجنه , و عمتهما ام هانى بنت ابى طالب (ع ). آیا مى خواهید, بهترین افراد را, از نظر عمو و عمه به شما معرفى کنم ؟.
وقـتـى حـاضرین , پـاسـخ مثـبت دادند, رسول خدا(ص ) فرمود: آنان حسن و حسین (ع ) هستند, زیرا عموى آنها, جعفر طیار است , که با دوبال خودبا فرشتگان در بهشت پرواز مى کند, و عمه آنان هم ام هانى دختر ابوطالب است که , جایگاه او در بهشت مى باشد.
مطلب بسیار مهم دیگرى که , نشانه عقل و خردمندى ام هانى مى باشد, اینست که وقتى شوهر او از دنیا رفت , رسول خدا(ص ) از وى خواستگارى کرد, اما وى پاسخ داد: من از زمان جاهلیت و قبل از اسلام ترا بسیار دوست مى داشتم , حال که روزگار اسلام رسیده , چگونه ترا دوست نداشته باشم ؟.
آرى , تو از چشم و گوش هم نزد من محبوبتر و عزیزترى , و حق الزوج عظیم , وانا اخشى ان اضیع حق الزوج انى مصابه , وفى حجرى ایتام ,ولایصلح لک الا امراه فارغه .
اداى حـق شـوهـر کار سنگین و بزرگى است , و من بیم دارم که از انجام آن ناتوان باشم , زیرا من زنى داغدار و مصیبت زده هستم , و در خانه ام کودکان یتیمى را نگهدارى مى کنم , و براى تو هم جز زنى آزاد از گرفتارى و مشکلات زندگى نمى تواند کارساز باشد!.
رسـول خـدا(ص ) هم وقتى این استدلال منطقى و خردمندانه را از ام هانى شنید, فرمود: ما رکب الابل مثل نسا قریش , احنى على ولدها, وارعى على زوج فى ذات یدیه .
هـیـچ مـرکـبـى کسى را بر گرده خود سوار نکرده , که مانند زنان قریش , داراى اهمیت و دانایى بـاشند, زیرا آنان نسبت به فرزندان خود مهربانتر, ونسبت به شوهرى که با او زندگى مى کنند, از همه وظیفه شناستر مى باشند.
در مـاجـراى دفـاع از آن دو نـفـر کـافـرى کـه در خانه وى پناه آورده بودند, و برادرش على (ع ) مـى خـواست آنها را به قتل برساند, ام هانى روى آنها چادرى کشید, و هرطور بود شمشیر را هم از دست على (ع ) بیرون آورد.
وقتى هم على (ع ) جریان را با لبخند, از ام هانى , در حضور رسول خدا استماع مى کرد, پیامبر(ص ) فرمود: لو ولد ابوطالب الناس کلهم , لکانواشجعانا.
اگر همه مردم هم , فرزند ابوطالب بودند, همه آنها افراد دلاور و شجاعى بودند.
احادیث و ویژگیهاى دیگر.
خلاصه , ام هانى , احادیث متعددى را, که کتابهاى شیعه و اهل سنت یادآورشده اند روایت کرده , که ضـمـن بـررسى ویژگیهاى دیگر زندگى او, برخى را یادآور مى شویم :
۱ـ ام هانى مى گوید: هیچ کـس را نـدیـدم کـه دنـدانـهـایـش از رسـول خـدا(ص ) زیباتر باشد, و هرگاه چشمم به بدن او مى افتاد,کاغذهاى سفید مصر و پارچه هاى سفید را بیاد مى آوردم ! او در روز فتح مکه , موهاى سر خود را بصورت چهار زلف تنظیم کرده بود.
۲ـ عـبـدالـرحـمن بن ابى لیلى مى گوید: غیر از ام هانى هیچکس به من خبر نداد که دیده باشد پـیـغمبر(ص ) نماز مستحبى ضحى مى خواند, بلکه وى براى من روایت کرد که : وقتى رسول خدا مکه را فتح کرد, به خانه من وارد شد, غسل انجام داد, هشت رکعت نماز بجاى آورد, و آن نماز در حالى که رکوع و سجده هم داشت , بقدرى سریع و کوتاه بود, که من ندیده بودم آن حضرت به این راحتى و سادگى نماز بخواند.
۳ـ ام هانى از شوهر خود هبیره بن عمرو داراى چهار فرزند بنامهاى : عمرو, هانى , یوسف , و جعده گـردیـده بود که وقتى اسلام میان او شوهرش جدایى انداخت , ام هانى ناچار به تربیت و نگهدارى آنها شد, و رسول خدا هم که در برنامه اقتصادى و دارایى خویش , از غنائم جنگى , به کارگزاران و اشـخاص مختلف حقوق پرداخت مى کرد, به ام هانى هم چهل خروار گندم و جو و خرما پرداخت نمود.
۴ـ جـعـده , پسر ام هانى از یاران رسول خدا(ص ) و على (ع ) بوده , در کـوفه زندگى مى کـرده , و یـک بار هم على (ع ) بخـانه او نـزول اجلال کرده یک بار هم وقتى على (ع ) خطبه مى خواند پرچم آن حضرت در دست جعده بود, وروى سنگ بزرگى ایستاده بود.
۵ـ جـعـده فرزند ام هانى , در جنگ صفین در رکاب على (ع ) شرکت کرده است آنطور که ابن ابى الـحـدیـد او را تـوصـیـف مـى کـنـد, مـى گـوید: وکان جعده فارسا شجاعا, فقیها, وولى خراسان لامیرالمومنین (ع ). جعده , مرد جنگى شجاع و فقیهى بود, و از سوى امیرالمومنین (ع ) ولایت خراسان را داشت , و او از صـحـابـه ایـسـت کـه در واقـعه فتح مکه پیغمبر(ص ) را درک کرده , و با مادر خود ام هانى دختر ابوطالب به حضور رسول خدا(ص ) رسیده است .
۶ـ نـصـر بـن مزاحم مى گوید: جعده در میان قریش داراى مقام و شرافت بلندى بود, و به خاطر زبـان گرم و نرمى که داشت , محبوبترین اشخاص درپیشگاه على (ع ) محسوب مى شد, تا جائیکه در هـمان جنگ صفین , وقتى عتبه بن ابى سفیان به او گفت : تو به خاطر عشق و محبت به دائى خـودعـلى (ع ) علیه ما قیام کردى , وى در جواب گفت : اگر تو هم دائى به این عظمتى داشتى , پدر خود را هم فراموش مى کردى .
۷ـ طـبـق مـنـابع شیعى هم , ام هانى از رسول خدا(ص ) روایت کرده است , که آن حضرت فرمود: روزگـارى مى آید که , اگر نام شخصى را بشنوى بهترخواهد بود از اینکه خود او را ببینى , و اگر صرفا او را ببینى , بهتر خواهد بود از اینکه او را آزمایش و امتحان کنى , زیرا اگر او را امتحان کنى , اوضـاع واحـوال دیـگرى براى تو روشن مى گردد! چون دین برخى از مردم پول آنها, و هدف آنها صرفا انباشتن شکم , و قبلگاه و آرمانهاى بلند آنان , زنهایشان خواهد بود!.
آرى , چـنـین مردمى براى نانى تعظیم و چاپلوسى هاى ناروا مى کنند, براى پول و درهم سجده و خضوع ذلت بار مى نمایند, و زندگى آنان با حالت سرگردانى و پریشانى , که نه مسلمانى را مانند و نه نصرانى , بلکه با وضع بى هوشى و اضطراب سپرى مى گردد!.
۸ـ به هرحال , ام هانى , که شیخ طوسى , و مامقانى هم , او را از یاران رسول خدا(ص ) و راوى حدیث از آن حـضـرت دانـسـته اند زندگى شرافتمندانه , اما پرماجرایى داشته , تا بعد از شهادت برادرش عـلى (ع ) هم به زندگى خود ادامه مى داده و به هنگام خروج امام حسین (ع ) از مدینه ,در سال ۶۰ هجرت حیات داشته اما از تاریخ وفات و محل دف وى اطلاع دقیقى در دست نیست , اگر چه روى قاعده مى بایست , در قبرستان بقیع دفن شده باشد.
زنان دانشمند و راوی حدیث//احمد صادقی اردستانی