ام دردا, کـه نـام او خـیـره است , دختر ابى حدرد اسلمى و همسر عامربن حارث خزرجى انصارى معروف به ابو دردا صحابى معروف رسول خدا(ص ) مى باشد.
در بـاره ویـژگـیـهـاى فـکـرى و فـرهنگى و عبادى و رفتارى ام دردا ابن اثیر جزرى , ابن حجر عـسـقـلانى , و ابن عبدالبر اندلسى , همه این صفات رانوشته اند: کانت ام الدردا من فضلا النسا, و عـقـلائهـن , و ذوات الراى فیهن , مع العباده والنسک ام دردا از دانشمندان و خردمندان در میان زنـان بود, از بانوان صاحب راى و نظر محسوب مى گشت , و عبادت و روش رفتارى وى , در عمل به احکام اسلام , شیوه مطلوب و پسندیده اى بود, و دوسال جلوتر از شوهر خود در شام از دنیا رفت .
ام دردا, از پـیـامـبـر(ص ) و شوهر خود, احادیث زیادى روایت کرده , و عده اى از تابعین هم مانند: میمون بن مهران , صفوان بن عبداللّه , و زیـدبن اسلم , از ام دردا احادیثى را روایت کرده اند.
البته باید توجه داشته باشیم , ابو دردا دو همسر با این عنوان داشته که بانوى مورد بحث ما با کنیه ام درداى کـبـرى از هـمـسـر دیگرى که ام درداى صغرى نامیده مى شده , تمییز داده مى شود, و ابودردا با زن دوم , بعد از وفات رسول خدا(ص ) ازدواج کرده است .
احادیث ام دردا.
همانطور که مطالعه کردیم , ام دردا از یاران و صحابى هاى رسول خدا(ص ) محسوب مى گردیده , و بـه اعتراف مورخین از نظر عقل و اندیشه , ودرایت و فضیلت , در سطح والایى قرار داشته , و این اسـتـعـداد و آمـادگـى در وجـود او سبب گردیده , که از دریاى علم و معارف پیامبر(ص ) بهره زیادبگیرد, و مطالب و احادیث فراوانى را بازگو کند, که چند مورد آن را خاطرنشان مى سازیم.
۱ ـ مـیـمون بن مهران , مى گوید, به ام دردا گفتم : چیزى از پیامبر(ص ) شنیده اى ؟ و آن را بیاد دارى ؟ گـفـت : یک وقت در مسجد به حضور رسول خدا(ص ) وارد شدم , وى در حالى که جلوس داشت , مى فرمود: مایوضع فى المیزان اثقل من خلق حسن .
روز قیامت , در میزان عمل انسان هیچ چیزى , از حسن خلق سنگینتر و ارزشمندتر نخواهد بود.
۲ ـ طـلـحـه بـن عـبـیداللّه , مى گوید: از ام دردا شنیدم روایت مى کرد, از رسول خدا شنیدم که مى فرمود: یستجاب للمر بظهر الغیب لاخیه , فما دعالاخیه بدعوه الا قال الملک : ولک مثله .
دعـایـى را که انسان عقب سر برادر مسلمان خود انجام مى دهد, در حق او مستجاب مى گردد, و هـردعـایـى را هـم انـسـان عـقب سر برادر مسلمان خودانجام مى دهد, و براى او درخواست خیر وسـعـادتى مى نماید, فرشته الهى که مامور رسیدگى به دعاهاست , مى گوید: خودت هم به این خواسته خواهى رسید, و مانند آن برادر مسلمان حاجت روا مى شوى .
۳ ـ انس , روایت مى کند که , شنیدم ام دردا مى گفت : یک روز من از حمام بیرون آمده و به طرف خانه خود مى آمدم , رسول خدا(ص ) با من برخورد کرد, و فرمود: اى ام دردا! از کجا مى آیى ؟
پـاسـخ دادم : از حـمـام مـى آیـم , آن گاه رسول خدا(ص ) که از هر فرصت براى موعظه و تربیت اجـتماعى استفاده مى کرد, فرمود: اگر کسى از شما زنان ,لباس خود را در خانه غیر مادر و شوهر خود بگذارد, پرده حیا و عفافى را که میان وى و خداوند قرار داشته , پاره کرده است !.
الـبـتـه باید توجه داشته باشیم , ابن حجر عسقلانى این حدیث را از نظر سند ضعیف دانسته اما از نـظـر مـحـتـوى ومـضـمـون , حـدیث داراى ارزش واهمـیت عقـلایى و اخـلاقى است , و هرمرد غـیـرتـمـنـدى و هر زن شریف و عاقلى هم , عملا این جهات اخلاقى و انسانى را, که موجب حفظ حـریـم شـخـصـیت زن , و قوام و دوام نظام خانواده مى گردد, با نهایت دقت و مراقبت آگاهانه , رعایت مى نمایند.
اضـافـه بـر این , از مجارى و منابع حدیثى تشیع هم , بیانى بر اساس همین محتوا وارد شده , وامام صادق (ع ) فرموده است : ایما امرا وضعت ثوبهافى غیر منزل زوجها, او بغیر اذنه , لم تزل فى لعن اللّه , الى ان ترجع الى بیتها.
هـر زنى لباس خود را در خانه غیر شوهر خود, یا بدون اذن شوهر خود در جایى قرار دهد, پیوسته مورد لعنت و نفرت خداوند خواهد بود, تااینکه آن لباس را به خانه خود برگرداند.
آرى , هــر دو حـدیث , یک مـسئله اخـلاقى و پیشگیرانه مهمى را, بطور سربسته , مورد توجه قرار داده , و عاقلان از این اشاره , به بسیارى از نکات اخلاقى , و جهات محتاطانه توجه پیدا مى کنند.
گلایه از شوهر!
اگر چه ام دردا خود بانوى دانشمند و خردمندى بوده , اما شوهر وى ابو دردا در عین حالى که از یـاران رسـول خـدا(ص ) مـحـسوب مى شد, درعبادت و زهد پیشگى راه افراط و تندروى را پیش گـرفـتـه , و از ایـن نـاحـیـه هـم مـوجب اعتراض و انتقاد یاران خویش را فراهم کرده , و هم در انجام وظایف خود نسبت به همسر, راه گلایه و شکایت را گشوده است !
آرى , مى دانیم وقتى رسول خدا(ص ), میان یاران خویش پیمان اخوت برقرار مى کرد, بین سلمان فارسى و ابودردا هم پیمان برادرى قرار داد.
بدین خاطر سلمان فارسى هرگاه فرصتى مى یافت , از باب اداى حق برادرى , به خانه ابودردا و به زیارت او مى رفت .
یکى از اوقاتى که سلمان براى دیدار ابودردا به خانه اش رفت , وى در خانه نبود, اما سلمان متوجه شد همسر وى ام دردا وضع نامرتب وژولیده اى دارد, از این جهت ناراحت شد, و رفتار زن را مورد اعـتـراض قـرار داد کـه , چرا خود را اینگونه ژولیده و بدون رسیدگى به وضع لباس ونظافت رها کرده است ؟!
ام دردا پـاسخ داد: سلمان ! برادر تو, ابودردا, به خودآرایى زن و مظاهر دنیا توجهى ندارد,زیرا همه روزها را روزه مى گیرد, و شبها هم به عبادت وشب زنده دارى مى پردازد!.
امـا طـولـى نـکشید که ابودردا از راه رسید, به سلمان خوش آمد گفت , و دستور داد براى او غذا حـاضـر کـنـند, ولى وقتى سفره پهن شد و میزبان ,سلمان را به غذا خوردن فراخواند و خود چون روزه دار بود, به کنار نشست , چون روزه او مستحبى بود سلمان پیشنهاد کرد آن را افطار کند, و تا اوافطار نکرد سلمان هم دست به غذا نزد!
بـارى , شب فرا رسید و سلمان همچنان میهمان بود که متوجه شد, میزبان مى خواهد تمام شب را به عبادت و مناجات بپردازد.
اما سلمان او را مهار کرد و گفت : باید به استراحت و سایر تکالیف خود بپردازد.
بعد ادامه داد: اى ابودردا! آخر تو در برابر خداوند یک وظیفه دارى , نسبت به جسم خود و حفظ و اسـتـراحـت آن مـسئولیت دارى , همچنین درمقابل زن و اعضاى خانواده , یک سلسله وظائف به عهده دارى .
بـنـابـرایـن , بـعـضى از روزها را روزه بگیر, برخى را هم افطار کن و خود را آزاد بگذار, هم نماز و عـبـادت داشـتـه باش , و هم به خواب و استراحت خودخوب رسیدگى کن , و بالاخره آنچه مهم است : اعط کل ذى حق حقه .
باید هرحقدارى را به حق خود برسانى .
یـک شخص مسلمان عاقل کسى است که از یکسونگرى پرهیز داشته , به راه افراط و تفریط نیفتد, وهرچیزى را در حد خود, و هرکارى را در جاى خود انجام دهد.
زنان دانشمند و راوی حدیث//احمد صادقی اردستانی