ابومظفر احمدبن محمد، ، فقیه و محدّث شافعى قرن پنجم. وى به خواف، ناحیه‌اى در نیشابور قدیم (اکنون شهرى در خراسان رضوى)، منسوب است. از تاریخ تولد و زادگاه (رجوع کنید به سمعانى، ج ۲، ص ۴۱۱؛ ابن‌خلّکان، ج ۱، ص ۹۶ـ۹۷) و سوانح زندگى او اطلاعى در دست نیست، همین‌قدر می‌دانیم که حدیث را از ابی‌صالح مؤذن و فقه را از ابوابراهیم ضریر و سپس از عبدالملک‌بن عبداللّه جوینى*، مشهور به امام‌الحرمین، فراگرفت.
او را از بهترین شاگردان و از ملازمان و اصحاب جوینى دانسته و گفته‌اند که در زمان حیات استاد به تدریس پرداخت (ابن‌عساکر، ص ۲۸۸؛ ابن‌خلّکان، همانجا؛ سبکى، ج ۶، ص ۶۳). از ابوسعد محمدبن یحیى نیشابورى و عمرسلطان به عنوان شاگردان او یاد شده است (سمعانى، ج ۲، ص ۴۱۱ـ۴۱۲؛ سبکى، همانجا؛ ابن‌قاضى شهبه، ج ۱، ص ۳۲۵).
خوافى را در فن مناظره سرآمد دانسته و تبحر وى را در این فن با توفیقات ابوحامد غزالى* در تصنیفاتش مقایسه کرده‌اند. همچنین او چند سال در طوس و نواحى اطراف آن به قضاوت پرداخت (رجوع کنید به یاقوت حموى، ج ۲، ص ۴۸۶؛ یافعى، ج ۳، ص ۱۲۴؛ ابن‌ملقن، ص ۱۰۸).
رحلت
خوافى در سال ۵۰۰ در طوس درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد. در منابع، هیچ کتاب یا رساله‌اى به او نسبت داده نشده است (ابن‌عساکر، همانجا؛ابن‌قاضى شهبه، ج ۱، ص ۲۶۲ـ۲۶۳).
منابع:
(۱) ابن‌خلکان؛
(۲) ابن‌عساکر، تبیین کذب المفترى فیما نسب الى الامام ابی‌الحسن الاشعرى، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴؛
(۳) ابن‌قاضى شهبه، طبقات الشافعیه، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷؛
(۴) ابن‌ملقن، العقد المذهب فى طبقات حمله المذهب، چاپ ایمن نصر ازهرى و سیدمهنى، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷؛
(۵) عبدالوهاب‌بن على سُبکى، طبقات الشافعیه الکبرى، چاپ محمود محمد طناحى و عبدالفتاح محمدحلو، قاهره ۱۹۷۴ـ۱۹۷۶؛
(۶) سمعانى؛
(۷) اسعد یافعى، مرآهالجنان و عبرهالیقظان، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷؛
(۸) یاقوت حموى.
دانشنامه جهان اسلام جلد ۱۵
