ابوعمرو عیسی بن یونس‌بن ابواسحاق هَمْدانى، ، محدّث قرن دوم. سبیع نام گروهى از قبیله هَمْدان است که نسب آنها به سبیع‌بن صعب‌بن معاویه می‌رسد (رجوع کنید به ابن‌حزم، ص ۴۷۵؛ ابن‌عساکر، ج ۴۸، ص ۳۲). محل سکونت آنها در کوفه نیز به سبیع معروف بوده است (سمعانى، ج ۳، ص ۲۱۸). ابوعمرو عیسى نیز در آغاز زندگى در کوفه اقامت داشته و بعدها به حَدَث، منطقه‌اى در مرز بین بیزانس و شام، مهاجرت کرده است (رجوع کنید به ابن‌سعد، ج ۷، ص ۴۸۸؛ خطیب بغدادى، ج ۱۲، ص ۴۷۳).
جد وى، ابواسحاق عمروبن عبداللّه سبیعى*، از محدّثان مشهور کوفى بوده است و برادران عیسى، یونس (متوفى ۱۵۹) و یوسف، نیز از جمله محدّثان بوده‌اند (رجوع کنید به سمعانى، ج ۳، ص ۲۱۸ـ۲۱۹). ابوعمرو از محدّثان بسیارى حدیث شنیده است، از جمله از سفیان ثورى، مالک‌بن انس و محمدبن اسحاق‌بن یسار (براى فهرست کامل مشایخ وى رجوع کنید به مزّى، ج ۲۳، ص ۶۳ـ۶۵).
خطیب بغدادى (ج ۱۲، ص ۴۷۳) و ابن‌عساکر (ج ۴۸، ص ۳۳) اشاره کرده‌اند که ابوعمرو جدش، ابواسحاق سبیعى، را دیده، اما ظاهرآ، چون کم سال بوده، از وى روایت نقل نکرده است (رجوع کنید به مزّى، ج ۲۳، ص ۶۳). از ابوعمرو محدّثانى چون اسحاق‌بن راهویه، نصربن على جهضمى و یحیی‌بن معین، حدیث نقل کرده‌اند (براى فهرست راویان از او رجوع کنید به مزّى، ج ۲۳، ص ۶۵ـ۶۷).
محمدبن عبداللّه‌بن عمار موصلى (متوفى ۲۴۲)، عالم محدث، از میان عیسى و برادرانش، عیسى را ضابط‌ترین معرفى کرده است (خطیب بغدادى، ج ۱۲، ص ۴۷۶). احمدبن حنبل نیز عیسى را از پدر و برادرش در ضبط حدیث دقیق‌تر دانسته است (رجوع کنید به ذهبى، ج ۸، ص ۴۹۱). بیشتر رجال‌شناسان اهل سنّت عیسى را به وثاقت، دقت در ضبط حدیث و حافظۀ قوى ستوده‌اند (خطیب بغدادى، ج ۱۲، ص ۴۷۶ـ۴۷۷؛ مزّى، ج ۲۳، ص ۶۷ـ۷۳).
رحلت
عیسى در طول زندگى در ۴۵ جنگ شرکت کرد و ۴۵ بار حج به جا آورد (مزّى، ج ۲۳، ص ۷۴). در منابع به زهد و تقواى او اشاره شده است. عیسى در ۱۸۷ یا ۱۸۸ (خطیب بغدادى، ج ۱۲، ص ۴۷۷؛ابن‌عساکر، ج ۴۸، ص ۴۳) و به نوشتۀ ابن‌سعد (همانجا) و سمعانى (ج ۳، ص ۲۱۹)، در ۱۹۱ در حَدَث درگذشت.
منابع :
(۱) علی‌بن احمد مشهور به ابن‌حزم، جمهره انساب‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون (قاهره ۱۹۸۲)؛
(۲) ابن‌سعد، طبقات (چاپ احسان عباس)؛
(۳) ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ على شیرى، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷؛
(۴) خطیب بغدادى، تاریخ مدینه السلام (اختصارات)؛
(۵) سمعانى، الانساب (اختصارات)؛
(۶) ذهبى، سیر اعلام‌النبلاء (اختصارات)؛
جمال‌الدین یوسف مزى، تهذیب الکمال فى اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲
دانشنامه جهان اسلام جلد ۱۵
