ابوعبیدهاز دیگر چهره هاى برجسته اى است که تک نگارى هاى فراوان او، تغذیه کننده آثار بزرگى است که از قرن سوم به بعد تاءلیف شده است .جاحظ از وى ستایش کرده است .(۲۸۹)وى فردى شعوبى مسلک بوده و به این دلیل ، یا ازآن روى که تمایلى به خوارج داشته ، مورد اعتناى مردم نبوده است . گفته شده که در تشییع جنازه وى احدى شرکت نکرد!(۲۹۰)
آثار
بیشتر آثار او در موضوعات ادبى است . آثارى در باره لغات قرآن جمع آورى اخبار و اطلاعات درباره حیوانات مختلف (شبیه آنچه جاحظ و بعدها دمیرى در الحیوان وحیاه الحیوان انجام دادند) و نیز آثار تاریخى ، به ویژه فتوحات است .
برخى از عناوین کتاب هاى تاریخى او عبارتند از:
- مقاتل الاشراف ،
- کتاب الجمل وصفین ،
- کتاب الغارات ،
- کتاب مقتل عثمان ،
- کتاب قضاه البصره ،
- کتاب فتوح ارمینه ،
- کتاب فتوح الاهواز،
- کتاب اخبار الحجاج ،
- کتاب قضه الکعبه .(۲۹۱)
آثار وى در فتوحات مورد استفاده بلاذرى در فتوح البلدان و نیز خلیفه بن خیاط که همشهرى وى بوده ، قرار گرفته است . آنها به طور مستقیم از کتاب هاى وى نقل کرده اند. زیرا در نقل ازاو هیچ سندى نمى آورند.(۲۹۲)
از کتابى که ابو عبیده درباره چاه هاى مکه نوشته بود، تعداد یازده نص در اخبار مکه فاکهى حفظ شده است .(۲۹۳)کتابهایى که وى در مثالب قبائل عربى نوشته و نیز اثرى که به عنوان فضائل الفرس نگاشته ، سبب متهم شدن وى به شعوبى گرى شده است .
تاریخ الاسلام السیره النبویه ، ص ۱۳
۲۸۹- البیان والتبیین ، ج ۱، ص ۳۷۴
۲۹۰-الفهرست ، ابن ندیم ، ص ۵۹
۲۹۱-الفهرست ، ص ۵۹
۲۹۲-اسهامات مورخى البصره ،صص ۱۳۶ ۱۴۲
۲۹۳-اخبار مکه ، فاکهى ، مقدمه ، ۳۴
منابع تاریخ اسلام//رسول جعفریان