بَرْقانی ، ابوبکر احمدبن محمدبن احمدبن غالب ،محدّث ، نحوی ، و فقیه مکتب شافعی که او را به جهت سختکوشی و علم و اعتبارش بسیار ستوده اند.
در ۳۳۶ دربرقانِ خوارزم زاده شد و تحصیلات مقدماتی را در همانجاآغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل به بغداد رفت . پس ازچند زمانی که در سفر علمی به جرجان (گرگان )، اسفراین ، نیشابور، هرات ، و مرو گذراند، به بغداد بازگشت و دردمشق و قاهره به مطالعه پرداخت ؛ اما بغداد را برای سکونت دایم برگزید. و تا آخر عمر (۴۲۵) در آنجا تدریس می کرد.
استادان
از استادان او:
ابوعلی محمدبن احمدبن الصوّاف (متوفی ۳۵۹)،
محمدبن جعفربن الهیثم بُندار (متوفی ۳۶۰) و
ابوالحسن علی بن عمر دارقُطنی * (متوفی ۳۸۵) در بغداد، ابوبکر احمدبن ابراهیم اسماعیلی (متوفی ۳۷۱) در جرجان ،
ابوعمرو محمدبن احمد حیری (متوفی ح ۳۷۶) در نیشابور،
ابومنصور ازهری * (متوفی ۳۷۰) در هرات در خور ذکرند.
شاگردان
برجسته ترین شاگرد او احمدبن علی خطیب بغدادی (متوفی ۴۶۳)، مؤلف تاریخ بغداد بود که مفصلترین شرح حالِ وی را نوشته است ؛
و از دیگر شاگردان مهم او ابواسحاق * شیرازی (متوفی ۴۷۶) فقیه معروف شافعی را می توان نام برد.
اثر
اثر مشهور برقانی مسند است که از ترکیب ( احادیث ) صحیحین بخاری و مسلم پدید آمده است (سزگین ، ج ۱، ص ۲۲۹). او مجموعه هایی نیز از احادیث منقول از سفیان ثوری (متوفی ۱۶۱) و دیگران گرد آورده است .
منابع :
(۱) ابن جوزی ، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم ، حیدرآباد ۱۳۵۷ـ۱۳۵۹/۱۹۳۸ـ۱۹۴۰؛
(۲) ( ابن خلکان ، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان ، چاپ احسان عباس ، بیروت ۱۹۶۸ـ۱۹۷۷ ) ؛
(۳) احمدبن علی خطیب بغدادی ، تاریخ بغداد ، قاهره ۱۳۴۹/۱۹۳۱؛
(۴) محمدبن احمد ذهبی ، تذکره الحفاظ ، حیدرآباد ۱۳۷۶/۱۹۵۷، ج ۳، ص ۱۰۷۴ـ۱۰۷۶؛
(۵) همو، العبر فی خبر من غبر ، کویت ۱۹۶۱، ج ۳، ص ۱۵۶ـ۱۵۷؛
(۶) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، قاهره ۱۹۵۴ـ ۱۹۵۹؛
(۷) عبدالوهاب بن علی سبکی ، طبقات الشافعیه الکبری ، چاپ عبدالفتاح محمد حلو و محمود محمد طناحی ، قاهره ۱۹۶۴؛
(۸) عبدالکریم بن محمد سمعانی ، کتاب الانساب ، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی ، حیدرآباد ۱۳۸۲ـ۱۳۸۶/ ۱۹۶۲ـ۱۹۷۶؛
(۹) خلیل بن ایبک صفدی ، الوافی بالوفیات ، چاپ احسان عباس ، ویسبادن ۱۹۶۷، ج ۷، ص ۳۳۱؛
(۱۰) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱؛
(۱۱) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Literatur, Leiden 1943-1949, Supplementband, 1937-1942, I, 259;
Fuat Sezgin, Geschichte des arabischen Schrifttums, vol. I, Leiden 1967.
دانشنامه جهان اسلام جلد ۳