از شاعران و استادان فنّ عروض در قرن پنجم . قدیمترین مأخذی که از او نام برده و در شرح بعضی لغات به اشعار او استناد کرده ، لغت فرس اسدی طوسی است (ص ۲۳، ۳۵، ۷۴، ۱۲۳، ۱۷۵، ۱۸۴، ۱۹۸ـ ۲۰۰). نظامی عروضی (ص ۲۸)، نام او را در شمار شاعران بزرگ آل ناصرالدین (غزنویان ) آورده است .
وی (ص ۳۰) از دو کتاب بهرامی ، به نامهای غایه الروضَیْن (شمس قیس ، ص ۱۸۹: غایه العروضیین ؛ قس نظامی ، حواشی قزوینی ، ص ۱۵۹) و کنز القافیه ، یاد کرده است . غایه العروضین ، از امهات کتب علوم شعری است که آن را در ردیف اولین آثار معتبر در عروض دانسته اند (صفا، ج ۱، ص ۵۶۸، ج ۲، ص ۹۱۷).
شمس قیس رازی (ص ۱۸۱، ۱۸۹)، نام بهرامی را در شمار عروضیان عجم آورده و به بیان شواهدی از غایه العروضیین پرداخته است . همچنین او ابداع دوایر مجهول و ۲۱ بحر مستحدث را به بهرامی و بزرجمهر سرخسی و دیگر عروضیان عجم نسبت می دهد (ص ۱۸۱) و در باب «زیادات » (بخشی از معایب شعری )، نیز یک بار به شعر بهرامی استناد کرده است .
عوفی (ج ۲، ص ۵۶) و دیگران به نقل از او (امین احمد رازی ، ج ۲، ص ۴۰؛ هدایت ، ج ۱، ص ۴۴۸؛ مدرس تبریزی ، ج ۱، ص ۲۹۷؛ فروزانفر، ص ۱۵۳؛ مصفّا، ج ۱، ص ۴۶۹)، از اثری دیگر از بهرامی به نام خجسته نامه یاد می کنند و عوفی (همانجا) آن را از آثار بی نظیر درباره عروض می داند.
اشعار باقیمانده از وی نشان دهنده شدت تأثیرپذیری وی از شاعران دوره سامانیان است و برخی ، مهارت و کمال او را در شاعری نیز ستوده اند (همان ، ج ۲، ص ۵۵ ـ ۵۶؛ هدایت ، همانجا). همچنین وی در برخی از سروده های خود متأثر از منجیک ترمذی است (مصفا، همانجا).
برخی به اشتباه ، او را از معاصران ناصرالدین سبکتکین (متوفی ۳۸۷) دانسته اند (هدایت ؛ مدرس تبریزی ، همانجاها، ج ۱، ص ۲۹۷؛ اته ، ص ۳۸؛ دهخدا، ذیل مادّه )، و برخی از جمله امین احمد رازی (همانجا)، او را معاصر محمود غزنوی (متوفی ۴۲۱) می دانند. اما چون وفات بهرامی را در ۵۰۰ دانسته اند (هدایت ، ج ۱، ص ۴۴۹؛ فروزانفر، همانجا)، این اقوال را نمی توان پذیرفت ، یا باید گفت که در ضبط سال وفات او اشتباه شده است .
منابع :
(۱) کارل هرمان اته ، تاریخ ادبیات فارسی ، ترجمه با حواشی رضازاده شفق ، تهران ۱۳۵۶ ش ؛
(۲) علی بن احمد اسدی ، لغت فرس ، چاپ فتح الله مجتبائی و علی اشرف صادقی ، تهران ۱۳۶۵ ش ؛
(۳) امین احمد رازی ، هفت اقلیم ، چاپ جواد فاضل ، تهران ( بی تا. ) ؛
(۴) علی اکبر دهخدا، لغت نامه ، زیرنظر محمد معین ، تهران ۱۳۲۵ـ ۱۳۵۹ ش ؛
(۵) محمدبن قیس شمس قیس ، کتاب المعجم فی معاییر اشعار العجم ، تصحیح محمدبن عبدالوهاب قزوینی ، چاپ مدرس رضوی ، تهران ( ۱۳۳۸ ش ) ؛
(۶) ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران ، ج ۱ و ۲، تهران ۱۳۶۳ ش ؛
(۷) محمدبن محمد عوفی ، لباب الالباب ، چاپ ادوارد براون و محمد قزوینی ، لیدن ۱۹۰۳ـ۱۹۰۶؛
(۸) محمدحسن فروزانفر، سخن و سخنوران ، تهران ۱۳۵۸ ش ؛
(۹) محمدعلی مدرس تبریزی ، ریحانه الادب ، تهران ۱۳۶۹ ش ؛
(۱۰) مظاهر مصفّا، پاسداران سخن : مجموعه اشعار از رودکی تا عصر حاضر ، ج ۱، تهران ۱۳۳۵ ش ؛
(۱۱) احمدبن عمر نظامی ، کتاب چهار مقاله ، چاپ محمدبن عبدالوهاب قزوینی ، لیدن ۱۳۲۷/۱۹۰۹، چاپ افست تهران ( بی تا. ) ؛
(۱۲) رضاقلی بن محمد هادی هدایت ، مجمع الفصحا ، چاپ مظاهر مصفّا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش .
دانشنامه جهان اسلام جلد ۴
