ابواحمد عبدالله بن اسعد بن على یافعى یمنى نویسنده کتاب مراه الزمان وعبره الیقظان فى معرفه ما یعتبر من حوادث الزمان وتقلّب احوال الانسان و تاریخ موت بعض المشهورین من الاعیان از آثار تاریخى قرن هشتم هجرى است ک به صورت سالشمار حوادث و تراج ووفیات هر سال ، نوشته شده است . وى یمنى است و مدتى در عدن تحصیل کرده و بر مذهب ، شافعى بوده است . ابن عماد نوشته است : وى اندکى پیش از سال ۷۰۰ متولد شده ، روى مذهب اشعرى تعصب داشته و بر ضد ابن تیمیه سخن گفته و به همین دلیل از طرف طرفداران متعصب ابن تیمیه مورد بى توجهى قرار گرفته است .
وى از منش و رفتار ومردم گرایى وى سخت ستایش کرده و نوشته است که در وقت درگذشت ، عالم برتر مکه به شمار مى آمد.تعجب آن که مورخى چون ابن عماد، از کتاب مرآه الجنان وى یاد نکرده است .
آثار
وى چندین کتاب تاریخى و شرح حال تاءلیف کرده که علائق صوفیانه وى را نشان مى دهد. برخى از آن کتاب ها عبارتند از:
اطراف التواریخ ،
روش الریاحین ،
خلاصه المفاخر فى اخبار الشیخ عبدالقادر،
نشر الماسین الغالیه فى فضل مشائخ الصوفیه اصحاب المقامات العالیه ،
نشر المحاسن الیمانیه ،
فى خصائص الیمن و نسب القحطانیه
وى در مرآه الزمان پس از یک مقدمه کوتاه ، حوادث را از سال نخست هجرى آغاز کرده و تا سال ۷۵۰ هجرى ادامه داده است . وى در مقدمه گفته است که کتاب وى تلخیصى است از آثارى که اهل تاریخ و سیر درباره پیامبر واصحاب و تابعین او ونیز خلفا و ملوک و شاهان وحوادث هر سال نوشته اند.
وى به ویژه به آثار ذهبى و ابن خلکان اشاره کرده و درباره یمن ، به تاریخ ابن سمره که در شرح حال قدماى علماى یمن بوده است . وى در هر حال ، اختصار را رعایت کرده است . استفاده وى از تواریخ یمنى ، مى تواند امتیازى براى کتاب وى به شمار آید.
یافعى در جاى جاى کتاب ، ضمن بیان شرح حالها، نکات قابل توجه زندگى شخصیتهاى برجسته را بیان کرده و از زاویه نکات مهمى را درباره زندگى فکرى و فرهنگى دنیاى اسلام ارائه مى دهد.
کتاب مرآه الزمان در سال ۱۳۳۷ ۱۳۳۹ در حیدرآباد الدکن هند چاپ شده و در بیروت و مصر افست شده است . کتاب مزبور در سال ۱۴۰۵ با تصحیح یحیى الجبورى توسط مؤ سسه الرساله در بیروت منتشر شد.
تلخیصى از مرآه الجنان با عنوان عقد الجمان فى حوادث الزمان از حسن بن راشد بن مفلح صیمرى (نیمه دوم قرن نهم ). به چاپ رسیده است .
منابع تاریخ اسلام//رسول جعفریان