زندگینامه روزبهان بن ابى نصر بقلى« شیخ روزبهان بقلى»« شیخ شطّاح» « شطّاح فارس»

« روزبهان ابومحمد بن ابى‏نصر بن روزبهان بقلى فسایى شیرازى»، معروف به« شیخ شطّاح» و« شطّاح فارس» عارف اهل فارس بود.

او در سال ۵۲۲ ق، در خانواده‏اى دیلمى الاصل در فسا به دنیا آمد. این عارف و دانشمند سده ششم و هفتم که از سرسلسله روزبهانیان و دیلمیان مقیم فارس بوده، چون در فسا به بَقل( سبزى و تره‏بارفروشى) اشتغال داشت، ملقب به« شیخ روزبهان بقلى» بود. در مکتب به آموختن قرآن پرداخت و در محضر دانشمندان عصر به فراگرفتن علوم متداول مشغول شد. از همان اوان زندگى تمایلات عرفانى داشت تا اینکه در ۲۵ سالگى از خلق برید و در کوه‏هاى اطراف شیراز به عبادت و ریاضت پرداخت و حافظ قرآن شد و نزد نخستین مرشد خود، شیخ جمال الدین فسایى رفت.

دیگر اساتید او عبارت بودند از:

1. جاگیر( متوفى ۵۹۱)، از زاهدان کُرد که در سامره مى‏زیست؛

2. شیخ سراج الدین محمود بن خلیفه( متوفى ۵۶۲) که خرقه او با دو واسطه به شیخ ابواسحاق کازرونى مى‏رسید؛

3. شیخ ابوالصفا که شیخ روزبهان در سفر حج که مریدانش همراه وى بودند از او خرقه گرفت؛

4. امام فخر الدین نصر بن مریم؛

5. ارشد الدین على نیریزى( متوفى ۶۰۴)؛

6. صدر الدین سلفى اصفهانى( ۴۷۸- ۵۷۶).

او پس از حج به مصر و شام رفت و سرانجام به شیراز بازگشت و باقى روزگار خود را به تدریس، تربیت مریدان و نگارش کتاب گذرانید.

شیخ روزبهان هر هفته چند نوبت در مسجد عتیق و مسجد سُنقُرى وعظ مى‏کرد. او در اواخر عمر به نوعى فلج دچار شد، اما باز هم با شوق و به کمک مریدان به مسجد مى‏رفت و وعظ مى‏کرد. وى در محرم ۶۰۶( ۲۱ ماه مه سال ۱۲۰۹ م، ۳۱ اردیبهشت ۵۸۸ ش) در شیراز درگذشت. مزارش در قبرستان محله باغ نو( درب شیخ) و جنب رباطى بود که بر اساس کتیبه قدمگاه، خود آن را در ۵۶۰، در شیراز ساخته بود و بعدها مزارش به این رباط ملحق شد.

آثار

ایشان بیش از شصت اثر در علوم ظاهر و باطن داشته که برخى از آنها موجود است. آثار وى در باره تصوف حدود ۲۱ کتاب است که برخى از آنها بدین شرح است:

1. الاغانه یا شرح الحجب و الاستار فى مقامات اهل الانوار و الاسرار؛

2. الانوار فى کشف الاسرار؛

3. بیان المقامات؛

4. سیر الارواح؛

5. کشف الاسرار و مکاشفات الانوار؛

6. غلطات السالکین؛

7. یواسین؛

8. مشرب الارواح؛

9. رساله القدس یا قدسیه یا رساله الانس فى روح القدس؛

10. شرح شطحیات؛

11. منطق الاسرار ببیان الانوار؛

12. عبهر العاشقین؛

13. مکتوبات روزبهان؛

14. لطائف البیان فى تفسیر القرآن و عرائس البیان؛

15. المکنون فى حقایق الکلم النبویه؛

16. المفاتیح فى شرح المصابیح؛

17. الموشح فى المذاهب الاربعه و ترجیح قول الشافعى بالدلیل؛

18. المفتاح فى علم اصول الفقه؛

19. الارشاد فى علم الکلام؛

20. مسالک التوحید فى علم الکلام؛

21. الهدایه فى علم النحو؛

22. کتاب فى التصریف؛

23. حدائق الاخبار؛

24. کتاب الارشاد؛

25. سلوه العاشقین؛

26. دیوان المعارف؛

27. کتاب المناهج؛

28. مقاییس السماع؛

29. تحفه المحبین؛

30. کتاب العقاید؛

31. کتاب العرفان فى خلق الانسان؛

32. لوامع التوحید؛

33. سلوه القلوب؛

34. صفوه مشارب العشق؛

35. منهج السالکین.