سید عبدالاعلى موسوى سبزوارى
« آیت الله سید عبدالاعلى موسوى سبزوارى»، فقیه، مفسر و قرآن پژوه بزرگ جهان تشیع و از مفاخر علمى و برجسته اسلام در دوره معاصر است که عمر شریف خویش را در نشر و گسترش معارف اسلام و قرآن مصروف داشت.
وى در هیجدهم ذى حجه ۱۳۲۸ ق- مصادف با عید غدیر خم- در سبزوار دیده به جهان گشود. دوران کودکى و نوجوانى را تحت سرپرستى پدر بزرگوارش طى نمود و مقدمات ادبیات عرب و فقه و اصول و… را از پدر و عمویش، آیتالله سید عبدالله برهان( م ۱۳۸۴ ق) فراگرفت و تا سن چهارده سالگى در زادگاه خود به تحصیل مقدمات علوم اسلامى و عربى پرداخت.
اساتید:
در سال ۱۳۴۲ ق به مشهد مقدس رفت و در آنجا از محضر بزرگانى چون: علاّمه حاج میرزا عبدالجواد ادیب نیشابورى( م ۱۳۴۴ ق)، میرزا عسکر شهیدى، معروف به آقا بزرگ حکیم( م ۱۳۵۴ ق)، آیتالله سید محمّد عصّار لواسانى( م ۱۳۵۶ ق) و حاج شیخ على اکبر نهاوندى( م ۱۳۶۹ ق) بهره برد.
وى پس از حدود هشت سال اقامت در مشهد، براى تکمیل درس سطح فقه، اصول و نیز فلسفه، تفسیر و دیگر علوم اسلامى، عزم سفر نجف اشرف نمود و در آن شهر در درس آیات عظام: مرحوم نائینى( م ۱۳۵۵ ق)، آقا ضیاءالدین عراقى( م ۱۳۶۱ ق)، شیخ محمّد حسین اصفهانى، معروف به« کمپانى»( م ۱۳۶۱ ق)، آقاى سید ابوالحسن اصفهانى و آقا سید حسین بادکوبه اى( م ۱۳۵۸ ق) و… شرکت نمود و آموخته هاى فقهى و فلسفى خویش را تکمیل کرد.
وى تفسیر قرآن، مناظره و کلام را با حضور در جلسات تفسیرى علامه محمد جواد بلاغى فراگرفت. همچنین از علاّمه مامقانى( م ۱۳۵۱ ق)، حاج شیخ عباس قمى( م ۱۳۵۹ ق) و دیگر مشایخ و استادان خود اجازات روایتى و اجتهادى کسب نمود و در حالى که ۳۶ سال داشت، در سال ۱۳۶۵ ق خود عهدهدار تدریس خارج فقه و اصول شد و به تربیت شاگردان و دانشوران پرداخت.
وى در کنار فقیه برجسته اهل بیت، آیت الله سید ابوالقاسم خوئى( م ۱۴۱۳ ق)، خدمات شایانى به حوزهِ نجف اشرف نمود و چراغ فقاهت را در آن حوزه، نورانى نگه داشت و خود چیزى کمتر از یک سال- بعد از آیتالله خوئى- عهدهدار ریاست آن حوزه علمى شد.
تدریس
وى از سال ۱۳۲۵ ش/ ۱۳۶۵ ق، از ۳۷ سالگى، به تدریس دروس سطح خارج حوزه پرداخت. ایشان در ایام تحصیل، به تدریس دروس خارج فقه و اصول و در روزهاى تعطیل، به تدریس تفسیر قرآن و گاهى نیز به تدریس حکمت، کلام و عقاید مىپرداخت. در روزهاى ماه مبارک رمضان نیز، به تدریس فقه الحدیث مىپرداخت و در آن به مباحثى چون شناخت احادیث صحیح از ناصحیح مبادرت مى ورزید.
ایشان مردى متواضع، بردبار، کمسخن و دائم الذکر و از حافظان قرآن کریم بود. وى در فعالیتهاى سیاسى و اجتماعى ایران و عراق نقش داشت و از انقلاب اسلامى ایران و رهبر آن- حضرت امام خمینى( ره)- کمال حمایت و پشتیبانى را نمود. در زمان اقامت امام( ره) در نجف، در کنار ایشان بود و از امام( ره) و نهضت وى حمایت مى کرد. چندین بار درس خویش را براى توجّه دادن حوزه علمیهِ نجف، به وقایع انقلاب اسلامى ایران تعطیل نمود و به هنگام همهپرسى نظام جمهورى اسلامى، در فروردین ۱۳۵۸ ش پیامى مبنى بر حمایت از آن صادر فرمود.
وى همواره حامى مردم مظلوم و مسلمان عراق بود و در جنبش و قیام معارضان عراقى در سال ۱۳۷۰ ش، نقش هدایت و رهبرى داشت. او هرگز با رژیم بعث حاکم بر عراق سازش ننمود و چند بار منزلش به محاصرهِ نظامیان بعث درآمد و رژیم بعث برایش محدودیتهایى قائل شد.
از اقدامات ایشان براى ترویج دین در سراسر جهان، مىتوان به فرستادن نمایندگانى زبده به اروپا، آمریکا و کشورهاى عربى و آسیایى و نیز طرح وسیع ایشان براى تجدید بناى مسجد سهله و مسجد کوفه اشاره کرد. در جنبه سیاسى نیز، مى توان از موضع سیاسى ایشان در برابر نظام حاکم بغداد در سال ۱۴۱۲ ق و فتواى ایشان درباره انتفاضه عراق و رویارویى و براندازى نظام حاکم سخن گفت.
رحلت
سرانجام این فقیه فرزانه و مفسر عالیقدر تشیع و عالم وارسته، بعد از عمرى تدریس، تحقیق، تألیف و مجاهدت، در روز دوشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۷۲ ش/ ۲۷ صفر ۱۴۱۴ ق،- مصادف با شب رحلت رسول خدا( ص) و شهادت امام حسن مجتبى( ع)- در نجف اشرف درگذشت و به دیدار حق شتافت. برخى معتقدند که وى توسط رژیم بعث عراق مسموم و شهید شده است.
در پى رحلت ایشان، رهبر معظم انقلاب اسلامى، حضرت آیت اللّه خامنه اى، در بخشى از پیام تسلیت خویش درباره ایشان چنین بیان داشتند:« ایشان از فقهاى عالى مقام و از مدرسین و علماى بزرگى بودند که عمر با برکت خود را در نجف به تدریس، تحقیق و تقویت شاگردان و تألیف کتب سودمند و با ارزش گذرانیده بودند… در آخرین سالهاى عمر شریف این روحانى بزرگوار، حوادث خونین عراق و قیام فداکارانه مردم در برابر حکومت ستمگر بعثى پیش آمد که ایشان در رهبرى و هدایت مردم، داراى نقش و تأثیر بودند و بدین جهت، پس از سرکوب قیام تا چندى در محنت فشارهاى رژیم بعثى گذرانید».
آثار:
از آثار و تألیفات ارزشمند وى مىتوان به کتابهاى زیر اشاره کرد:
1- مواهب الرحمن فى تفسیر القرآن.
2- مهذب الاحکام فى بیان الحلال و الحرام.
3- تهذیب الاصول.
4- لباب المعارف.
5- افاضه البارى فى نقد ما الّفه الحکیم السبزوارى.
6- رفض الفضول عن علم الاصول.
7- منهاج الصالحین.
8- مناسک الحج.
9- رساله توضیح المسائل.
10- حاشیه بر بسیارى از کتابهاى شیعه چون: عروه الوثقى، وسیله النجاه، حدائق الناظره، جواهر الکلام، مستند الشیعه، اسفار، تفسیر صافى، شرح منظومهِ حکیم سبزوارى، و…
11- مجموعهاى در رسائل فقهى و… از دیگر آثار علمى آن دانشمند است که نشر و گسترش احکام اسلامى و معارف قرآنى را سرلوحه خود کرده بود.
