« اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِىَ الذُّنُوبَ الَّتِى تَهْتِکُ الْعِصَمَ »
« خدایا براى من بیامرز گناهانى که پرده هاى بازدارنده از نزول
سختى ها و عذابها و زیانها و خسرانها را پاره مى کند » .
گناه
حرکات و اعمال و حالات و رفتار و اخلاق و کردارى که ضد دستورات خدا و انبیاء و امامان (علیهم السلام) باشد گناه شمرده شده است .
سنگینى و شدت پاره اى از گناهان به اندازه اى است که انجام دهنده ى آن اعلان جنگ با خدا وپیامبر داده.
گناهى که در دنیا از انسان سرمى زند ، فرداى قیامت آتشى است که براى همیشه گریبان گیر گنهکار است :
( إِنَّ الَّذینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامَى ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِى بُطونِهِم نَاراً . . . ).
« مسلماً کسانى که اموال یتیمان را از روى ستم مى خورند ، جز این نیست که در شکم هاى خود آتش مى خورند » .
بزرگان دین بر اساس آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام) گناهان را به دو دسته تقسیم کرده اند : گناهان کبیره و گناهان صغیره .
گناهان کبیره ، به فرموده ى امام صادق (علیه السلام) گناهانى است که خداى عز و جل دوزخ را بر آنها واجب ساخته .
انسان اگر از گناهان کبیره خوددارى کند و قدم در این لجن زار مهلک نگذارد و دامن انسانیت به این آلودگى نیالاید ، خداوند مهربان از دیگر گناهانش مى گذرد و او را مشمول رحمت و بخشایش خود مى فرماید :
( إِن تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُم سَیِّئاتِکُم وَ نُدْخِلْکُم مُدْخَلا کَریماً ) .
« اگر از گناهان بزرگى که از آن « ها » نهى شده اید دورى گزینید ، بدیهاى شما را از شما مى زدائیم و شما را در جایگاهى ارجمند در مى آوریم » .
در کتاب پرقیمت « عیون اخبار الرضا » از امام هشتم (علیه السلام) روایت شده که گناهان کبیره عبارت است از :
۱ ـ به قتل رساندن انسانى که خدا ریختن خونش را حرام کرده .
۲ ـ زنا .
۳ ـ سرقت .
۴ ـ خوردن مست کننده .
۵ ـ عاق شدن از جانب پدر و مادر .
۶ ـ فرار از جنگ .
۷ ـ خوردن مال یتیم به ستم .
۸ ـ خوردن گوشت میته و خون و گوشت خوک و آنچه به نام غیر خدا کشته شده .
۹ ـ ربا .
۱۰ ـ خوردن مال حرام .
۱۱ ـ قمار .
۱۲ ـ کم گذاشتن از پیمانه و ترازو .
۱۳ ـ تهمت به پاکدامن .
۱۴ ـ لواط .
۱۵ ـ ناامیدى از رحمت خدا .
۱۶ ـ ایمن دانستن خود از عذاب خدا .
۱۷ ـ کمک دادن به ستمکاران .
۱۸ ـ میل قلبى به ستمگران .
۱۹ ـ سوگند دروغ .
۲۰ ـ حبس کردن حقوق مردم بدون تنگدستى .
۲۱ ـ دروغ .
۲۲ ـ کبر .
۲۳ ـ اسراف .
۲۴ ـ تبذیر .
۲۵ ـ خیانت .
۲۶ ـ سبک شمردن حج .
۲۷ ـ جنگ با دوستان خدا .
۲۸ ـ اشتغال به سرگرمیهاى بیهوده و بى منفعت .
۲۹ ـ پافشارى بر گناه .
آثار شوم گناهان
از آیات قرآن و روایات عناوین زیر به عنوان آثار شوم گناهان استفاده مى شود :
گناه ، اعمال نیک را تباه و نابود مى کند . گناه ، باعث دچار شدن انسان به فتنه ها و بلاهاى دنیایى و عذاب سخت آخرتى است . گناه ، مانع مستجاب شدن دعاست . گناه ، انسان را از شفاعت شفیعان محروم مى کند . گناه ، دل را سخت و سیاه مى سازد . گناه ، ایمان را از بین مى برد . گناه ، مانع نتیجه بخشیدن موعظه مى شود . گناه ، انسان را خوار و رسوا مى کند . گناه ، باعث محرومیت آدمى از رزق حق مى شود . گناه ، انسان را از منطقه ى عبادت و بندگى دور مى کند . گناه ، زمینه ى چیرگى شیطان را بر انسان فراهم مى آورد . گناه ، رشته ى نظم زندگى و نظام خانواده و جامعه را از هم مى گسلد . گناه ، اعتماد و اطمینان مردم را از یکدیگر از بین مى برد . گناه ، قلب را مى میراند . گناه ، باعث سختى جان کندن و فشار برزخ است .
از حضرت صادق (علیه السلام) روایت شده :
أَمَا إِنَّهُ لَیسَ مِن عِرق یَضْرِبُ وَلا نَکْبَه وَلا صُداع وَلا مَرَض إلاّ بِذَنب وَذَلِکَ قَولُ اللّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِى کِتابِهِ : ( وَما أَصابَکُم مِنْ مُصِیبَه فَبِما کَسَبَتْ أَیْدِیکُم وَیَعْفُوا عَنْ کَثِیر .
« هیچ رگى زده نشود و پایى به سنگ نخورد و دردسر پیش نیاید و بیمارى و مرضى به انسان نرسد ، جز به ارتکاب گناهى . و همین است که خداى عز و جل در کتابش فرمود : هر مصیبتى به شما رسید ، به خاطر گناهى است که مرتکب شدید و خدا از بسیارى از گناهان در مى گذرد » .
و نیز از آن حضرت روایت شده :
إنّ الرَّجُلَ یُذنِبُ الذَّنبَ فَیُحْرَمُ صَلاَهَ اللَّیلِ وَإِنَّ العَمَلَ السَّیِّئَ أَسْرَعُ فِى صاحِبِهِ مِن السِّکِّینِ فِى اللَّحْم .
« قطعاً شخص مرتکب گناهى مى شود و به خاطر آن از خواندن نماز شب محروم مى ماند و تأثیر گناه در گناهکار از تأثیر کارد در گوشت
سریعتر است » .
از حضرت رضا (علیه السلام) روایت شده :
أَوحَى اللّهُ عَزَّ وَجَلَّ إلَى نَبىّ مِنَ الاَنبِیاءِ : إِذا أُطِعْتُ رَضِیتُ ، وَإِذا رَضِیتُ بَارَکْتُ ، وَلَیْسَ لِبَرَکَتِى نِهایَهٌ ، وَإِذا عُصِیتُ غَضِبْتُ ، وَإِذا غَضِبتُ لَعَنتُ ، وَلَعْنَتى تَبْلُغُ السَّابِعَ مِن الوَرَى .
« خداى عز و جل به پیامبرى از پیامبران وحى فرمود : هرگاه اطاعت شوم خوشنود گردم و چون خوشنود گردم برکت بخشم و برکت من بى پایان است . و هنگامى که از من نافرمانى شود خشم گیرم و چون خشم گیرم لعنت کنم و لعنت من تا هفت پشت را شامل شود » .
به تجربه ثابت شده که گاهى فرزندان ستم پیشگان به بلاى تهى دستى ، بیمارى و ناتوانى و تنگى رزق دچار شده اند . و این خود عنایت و رحمتى از جانب خدا به آنهاست تا مانند پدران خویش به گناه و طغیان مبتلا نشوند .
درباره ى اصرار بر گناه و ادامه ى معصیت از امیرالمؤمنین(علیه السلام) روایت شده :
هیچ بنده اى نیست مگر این که بر او چهل پرده ى حرمت قرار دارد تا مرتکب چهل گناه کبیره شود ; چون مرتکب چهل گناه کبیره شود ، خدا به فرشته ها وحى مى کند : بنده ام را با بالهاى خود بپوشانید . فرشتگان او را با بالهاى خود مى پوشانند . سپس آن بنده هیچ کار زشتى را نگذارد جز آنکه مرتکب شود ، تا جایى که میان مردم به خاطر ارتکاب گناه ببالد . فرشتگان گویند : پروردگارا ! بنده ات هر گناهى را مرتکب مى شود و ما از کردار او شرمساریم . خداى عز و جل به آنان وحى مى کند : بالهایتان را از او بردارید . چون کارش به اینجا رسد آغاز به دشمنى با اهل بیت (علیهم السلام) کند ، آن زمان است که پرده ى حرمتش در آسمان و زمین پاره شود . فرشتگان گویند : پروردگارا ! بنده ات پرده دریده مانده . خداى عز و جل وحى کند : اگر خدا به او توجه داشت ، به شما فرمان نمى داد که بالهایتان را از او بردارید !!
انسان پاکدامن و باتقوا ، که به یاد خدا و با توجه به قیامت و با معرفت به آثارشوم گناه ، در پیدا و پنهان از گناه فرارى و متنفّر است انسانى زنده ، و گناهکار آلوده دامن که از خدا و قیامت غافل است و از عواقب گناه نمى هراسد ، میّت است .
گناهانى که باعث پرده درى است
حدیث شناس باعظمت ، شیخ صدوق در کتاب « معانى الاخبار »(۲) حدیث بسیار مهمى در رابطه با گناهانى که آثار شومى دارد از حضرت زین العابدین(علیه السلام) نقل کرده که بخشى از آن روایت این قطعه از دعاى کمیل را که هر جمله اش با « اللهم اغفر لى الذنوب » شروع شده توضیح مى دهد :
گناهانى که باعث پرده درى است عبارتست از :
۱ ـ خوردن مایع مست کننده .
۲ ـ قمار بازى .
۳ ـ بکار گرفتن کار بیهوده و شوخى بیجا براى خنداندن مردم .
۴ ـ بیان عیوب مردم .
۵ ـ همنشینى با متهمین به گناه و بدکارى .
شراب خوارى
حضرت موسى بن جعفر و امام هشتم و حضرت جواد (علیهم السلام) شراب خوارى را از گناهان کبیره شمرده اند .
دانشمندان بزرگ شرق و غرب اثبات کرده اند : که مایعات مست کننده ، چه کم و چه زیاد ، آثار زیان بارى در مغز و معده و کبد و قلب و کلیه و مجارى تنفّس و گردش خون و عقل و نسل به جا مى گذارد که گاهى علاج آن آثار ، غیر ممکن و هلاکت مشروب خوار قطعى و حتمى است .شیطانِ بطرى ، شیطانى بسیار خطرناک و دشمنى زیان آفرین و موجودى پلید و نجس است .
قرآن مجید مایع مست کننده را ناپاک و رجس و از کارهاى شیطان برشمرده(۱)و سودش را در برابر زیانش ناچیز و اندک دانسته و به خاطر خطرات فراوان و زیانهاى غیر قابل جبرانش آن را بر تمام مردم حرام کرده و مرتکب آن را ، چنان چه موفق به توبه نشود ، به عذاب سنگین دنیایى و آتش سوزان آخرتى دچار خواهد کرد .
رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) در رابطه با مایع مست کننده ده نفر را لعنت کرده :
کسى که درختش را به این خاطر کاشته ، و آن که از درختش نگهبانى کرده ، و کسى که انگور یا مادّه دیگرش را افشرده ، و شخصى که آن را نوشیده ، و کسى که ساقى آن بوده ، و آن که آن را با دوش یا با مرکب جابجا کرده ، و کسى که از باربر تحویل گرفته ، و شخصى که آن را فروخته ، و آن که آن را خریده ، و کسى که پولش را خورده . فرداى قیامت شراب خوار وارد عرصه ى محشر مى شود ، در حالى که رویش سیاه و دهانش کج و زبانش بیرون افتاده و فریاد تشنگى اش بلند است . به او از چاهى که چرک زناکاران در آن ریخته شده مى آشامانند .
امام صادق (علیه السلام) فرمود : شراب خوارى مساوى با بت پرستى است. شراب خوار در قیامت کافر محشور مى شود . شراب پایه ى هر گناهى است !
به امیرالمؤمنین (علیه السلام) گفته شد : آیا شما فرموده اید : شراب از دزدى و زنا بدتر است ؟ فرمود : آرى ، زناکننده شاید گناه دیگرى انجام ندهد ، ولى شراب خوار چون شراب خورد ، زنا مى کند ، آدم مى کشد ، نماز را ترک مى کند !
رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود : کسى که شراب را پس از آن که حرمتش را خدا به زبان من ابلاغ کرد بنوشد ، سزاوار نیست هنگامى که به خواستگارى بیاید پاسخ مثبت به او داده شود . شفاعت شراب خوار چون شفاعت کند پذیرفته نیست . گفتارش نباید مورد تصدیق قرار گیرد . نباید او را بر امانتى امین دانست ، پس کسى که چیزى به او بسپارد ، براى او از جانب خدا ضمانى نیست.
قمار
از گناهان بزرگ و معاصى کبیره قمار است .
امام صادق (علیه السلام) در روایتى مهم به کبیره بودن این گناه اشاره فرموده .
در قرآن مجید فقط در رابطه با قمار و شراب تعبیر به گناه بزرگ شده :
( یَسْئَلونَکَ عَنِ الخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُل فیهِما إِثْمٌ کَبِیرٌ ) .
« از تو از مایع مست کننده و قمار مى پرسند ، بگو : در مایع مست کننده و قمار گناه بزرگ است » .
ساختن همه ى آلات و ادوات قمار و اجرت گرفتن بر ساخت آنها و خرید و فروششان حرام است .
به فتواى بسیارى از فقهاى بزرگ شیعه ، بازى با آنها حتّى بدون برد و باخت ، شرعى نیست .
نگاهداشتن این وسائل ، حرام ، و از بین بردنش لازم است .
نشستن در مجلس قمار و تماشاى آن حرام و ترک مجلس قمار واجب شرعى است .
بکار گرفتن کار بیهوده براى خنداندن مردم
منظور از بکار گرفتن کار بیهوده ، انجام کارها و اعمالى است که براى انجام دهنده و بیننده سود دنیایى و آخرتى ندارد و از موارد ضایع کردن عمر است . عمرى که یک لحظه اش با دست به دست دادن میلیاردها عوامل در اختیار انسان گذاشته مى شود .
بدون تردید ضایع کردن عمر از موارد کفران نعمت است . نعمت عمر از بزرگترین و مفیدترین نعمت هایى است که حضرت حق به انسان عنایت فرموده و شکر این نعمت به این است که انسان تمام لحظاتش را در راه عبادت و بندگى و علم و دانش و خدمت به بندگان خدا بکار گیرد .
محدث قمى در کتاب « منازل الآخره » حکایت مى کند : مردى به نام ابن صمد بیشتر اوقات شب و روز وجود خود را محاسبه مى کرد . روزى ایام گذشته ى عمرش را حساب کرد ، به نظر آورد شصت سال از عمرش گذشته ، روزهاى آن را به شماره آورد ، بیست و یک هزار و نه صد روز شد ، فریاد زد : واى بر من اگر روزى یک گناه بیشتر مرتکب نشده باشم ، پس خدا را با بیست و یک هزار و نه صد گناه ملاقات مى کنم . این را گفت و بیهوش بر زمین افتاد و در همان حالت بیهوشى از دنیا رفت .
بیان عیوب مردم
حفظ آبروى مسلمانان و مؤمنان ، واقعیتى بسیار مهمّ و به شدّت مورد توجّهآیین اسلام است . تا جایى که در معارف دینى آبروى مؤمن با خونش برابردانسته شده :عِرضُ المُؤمِنِ کَدَمِهِ .
با به باد رفتن آبروى مردم ، بناى اعتماد و اطمینان ویران مى شود و نظام زندگى خانواده و جامعه در هم فرو مى ریزد و امور مسلمانان مختل مى شود .
کاملان و بى عیب ها فقط انبیا و امامان و اولیاى خاصّ حضرت حقند . جز اینان هرکس داراى عیب و عیوبى است که از دید و نظر مردم پنهان مى کند .
البته در میان مردم عده اى بى شرم و حیا وجود دارند که از پخش شدن عیب خود ننگ ندارند و آزارى از این ناحیه حسّ نمى کنند ، ولى اکثر مردم براى آبروى خود حرمت و ارزش قائل هستند و رضایت به بازگو شدن عیب یا عیوبشان ندارند .
پس کسانى که عیب مردم را ، چه عیب بدنى یا عملى یا اخلاقى یا گفتارى یا مالى یا دینى یا دنیوى ، بازگو مى کنند و از این جهت به آبروى مردم لطمه مى زنند و باعث خفت و خوارى و سبکى آنان مى شوند ، خود را به گناه بسیار سنگینى دچار مى کنند و خویش را مستحقّ عذاب قیامت و رسوایى در دنیا مى کنند .
از حضرت امام باقر و حضرت امام صادق (علیهما السلام) روایت شده :
أَقْرَبُ ما یَکونُ العَبدُ إِلَى الکُفْرِ أَن یُواخِىَ الرَّجُلَ عَلَى الدِّینِ فَیُحْصِى عَلَیْهِ عَثَراتِهِ وَزَلاَّتِهِ لِیُعَنِّفَهُ بِهَا یَوماً مَا(۱) .
« نزدیک ترین چیزى که انسان به کفر دارد اینست که : با مردى بر اساس دین عقد برادرى بسته باشد تا لغزش ها و خطاهایش را شماره کند ، براى این که روزى او را به آنها سرزنش و ملامت کند » .
حضرت امام صادق (علیه السلام) از رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) روایت مى کند که آن حضرت فرمود :
یَا مَعْشَرَ مَن أَسْلَمَ بِلِسَانِهِ وَلَمْ یُخْلِصِ الإیمَانَ إِلَى قَلْبِهِ ، لاَ تَذُمُّوا الْمُسلِمِینَ وَلاَ تَتَّبِعُوا عَوْرَاتِهِم ، فَإِنَّهُ مَنْ تَتَبَّعَ عَورَاتِهِم تَتَبَّعَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ ، وَمَنْ تَتَبَّعَ اللَّهُ تَعَالَى عَوْرَتَهُ یَفْضَحهُ وَلَوْ فِى بَیْتِهِ .
« اى گروهى که به زبان اسلام آورده اید و ایمان به قلبش نرسیده ، مسلمانان را نکوهش نکنید و به جستجوى عیوبشان نباشید ، زیرا هرکس عیوب آنان را جستجو کند ، خداوند عیوبش را دنبال مى کند ، و هرکه خدا عیبش را دنبال کند ، گرچه در خانه اش باشد رسوایش مى کند » .
همنشینى با متّهمین به گناه
اثرپذیرى انسان از همنشین ، بیش از اثرپذیرى از دیگر امور است . قدرت اثرگذارى همنشین در وجود انسان از هر چیزى بالاتر است ; به همین خاطر ، آیات قرآن مجید و روایات اهل بیت (علیهم السلام) براى انتخاب دوست و همنشین رهنمودهاى مهمّى به انسان ، بخصوص اهل ایمان دارند .
تفسیر و تحلیل این واقعیت و بیان آیات و روایات ، کتاب جداگانه اى مى طلبد که خوشبختانه دانشمندان علوم اسلامى در این زمینه آثار مهمى در دسترس مردم قرار داده اند .
قرآن و روایات ، مردم را از نشست و برخاست و همنشینى با اهل کفر و شرک و فسق و فجور و دوستى با یهود و نصارى و حتى متّهمین به گناه و معصیت نهى مى کند ، تا فرهنگ و اخلاق و منش و عقاید شیطانى آنان در انسان اثر نگذارد و اورا از رحمت حق محروم نکند .
امام صادق (علیه السلام) فرمود :
لاَ یَنْبَغِى لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَجْلِسَ مَجْلِساً یُعْصَى اللَّهُ فِیهِ وَلاَ یَقْدِرُ عَلَى تَغْیِیرِهِ.
« براى مؤمن شایسته نیست در مجلسى بنشیند که خدا در آن مجلس نافرمانى مى شود و او قدرت تغییر آن را نداشته باشد . » .
ابوهاشم جعفرى مى گوید : حضرت رضا (علیه السلام) به من فرمود : چرا تو را نزد عبدالرحمن بن یعقوب مى بینم ؟ ابوهاشم گفت : او دایى من است . حضرت فرمود : او درباره ى خدا سخن ناهموار و غیر قابل قبولى مى گوید ، « سخنى که با آیات قرآن و معارف اهل بیت ناهماهنگ است » . خدا را به صورت اشیاء و اوصاف آن وصف مى کند . بنابراین یا با او همنشین باش و ما را واگذار ، یا با ما بنشین و او را رها کن .
عرضه داشتم : او هرچه مى خواهد بگوید ، چه زیانى به من دارد . وقتى من آنچه را او مى گوید نگویم چیزى بر عهده ى من نیست .
حضرت فرمود : آیا بیم ندارى از این که عذابى بر او فرود آید و هر دوى شما را بگیرد ؟ آیا داستان کسى که خود از یاران موسى (علیه السلام) بود و پدرش از یاران فرعون را نشنیده اى ؟ هنگامى که لشکر فرعون کنار دریا به موسى و یارانش رسید ، آن پسر از موسى جدا شد که پدرش را نصیحت کند و به موسى و یارانش ملحق نماید ، پدرش به راه باطل خود دنبال فرعونیان مى رفت و این جوان با او درباره ى آیینش ستیزه مى کرد ، تا هر دو به کنارى از دریا رسیدند و با هم غرق شدند ، خبر به موسى رسید ، فرمود : او در رحمت خداست ولى چون عذاب نازل شود از کسى که نزدیک گنهکار است دفاعى نشود !
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود :
مَن کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْیَومِ الآخِرِ فَلاَ یَقُومُ مَکَانَ رِیبَه .
« هرکه ایمان به خدا و روز جزا دارد در مکان تهمت و شک نایستد » .
امام صادق (علیه السلام) فرمود :
مَن قَعَدَ عِنْدَ سَبَّاب لاَِوْلِیَاءِ اللَّهِ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ تَعَالَى.
« هرکه نزد دشنام گوى به دوستان خدا بنشیند ، خداى تعالى را نافرمانى کرده » .
مسیح (علیه السلام) فرمود : دوستى خود را با کینهورزى به اهل معصیت آشکار کنید و با دور شدن از آنان به خدا نزدیک شوید و خوشنودى خدا را به عوض خشم آنان بخواهید . گفتند : اى روح خدا با که بنشینیم ؟ فرمود : با کسى که دیدنش شما را به یاد خدا اندازد و گفتارش به دانش شما بیفزاید و کردارش شما را به جانب آخرت رغبت دهد .
آرى ، پرده هایى که چون تقوا و پاکدامنى ، ورع و پارسایى ، صداقت و درستى ، عبادت و خدمت ، مانع بین انسان و بلا و عذاب و خشم و نفرت خداست ، وقتى برجا مى ماند که انسان از گناه آشامیدن مایع مست کننده و قمار و به کار گرفتن کارهاى بیهوده و بیان عیوب مردم و همنشینى با متهمین به گناه بپرهیزد ; و اگر دچار تسویل نفس و وسوسه هاى شیاطین باطنى و ظاهرى شود و دامن به این گناهان بیالاید ، با دست خود آن پرده ها و حجابها و موانع را پاره مى کند و راه را براى فرود آمدن بلا و مصیبت و خوارى و عذاب بر خود هموار و باز مى کند .
هرکه در این درد گرفتار نیست *** یک نفسش در دو جهان کار نیست
هرکه دلش دیده ى بینا نیافت *** دیده ى او محرم دیدار نیست
هرکه از این واقعه بویى نبرد *** جز به صفت ، صورت دیوار نیست
اى دل اگر دم زنى از سرّ عشق *** جاى تو جز آتش و جز دار نیست
آن که سزاوار در گلخن است *** در حرم شاه سزاوار نیست
پرده ى پندار بسوز و بدانک *** در دو جهانت به از این کار نیست.
شرح دعـای کمـیل//حسین انصاریان
|
|