ملاقات علّامه طباطبائىّ و مصاحبات ايشان با كربن با لزوم مشقّات بسيار براى ايشان كه مجبور بودند براى اين منظور از قم به طهران مسافرت كنند؛ آنهم با اتوبوسهاى معمولى؛ همه براى شناسانيدن واقعيّت شيعه و معرّفى چهره واقعى ولايت؛ و بدست آوردن حقيقت تشيّع و علائم شيعه بودن و غير ذلك صورت گرفت.
و اين عمل حقيقتا خدمتى بزرگ بود؛ هانرى كربن علاوه بر آنكه مطالب را كاملا ضبط و ثبت مى نمود؛ و در اروپا انتشار مى داد؛ و حقيقت تشيّع را معرّفى مى كرد؛ خودش در سخنرانيها و كنفرانسها جدّا دفاع و پشتيبانى مى نمود؛ و در پاريس كاملا در صدد معرّفى بود.
كربن معتقد بود كه در دنيا يگانه مذهب زنده و اصيل كه نمرده است مذهب شيعه است؛ چون قائل بوجود امام حىّ و زنده است و اساس اعتقاد خود را بر اين مبنى مىگذارد؛ و با اتّكاء و اعتماد بحضرت مهدىّ قائم آل محمّد: محمّد بن الحسن العسكرى پيوسته زنده است.
چون كليميان دينشان با فوت حضرت موسى مرد؛ و عيسويان با عروج حضرت عيسى، و ساير طبقات مسلمانان با رحلت حضرت محمّد؛ ولى شيعه زمامدار و امام و صاحب ولايت خود را كه متّصل بعالم معنى و الهامات آسمانيست زنده مىداند؛ و اين مذهب شيعه، فقطّ زنده است.
كربن خود بتشيّع بسيار نزديك بود؛ و در اثر برخورد و مصاحبت با علّامه و آشنائى به اين حقائق بالاخصّ، اصالت اعتقاد بحضرت مهدىّ دگرگونى شديد در او پيدا شده بود.
علّامه مىفرمودند: غالبا دعاهاى صحيفه مهدويّه را مىخواند؛ و گريه مىكرد.
اشنائى و مصاحبه هاى کربن با علّامه طباطبائى از سال یکهزار و سیصد و هفتاد و هشت هجریّه قمریّه شروع شد؛ و متجاوز از بیست سال ادامه پیدا کرد.
این حقیر در روز جمعه ۱۸ شعبان المعظّم یکهزار و سیصد و نود و نه هجریّه قمریّه که به خدمت استاد علّامه درمشهد مقدّس رسیدم و در آنروز راجع به کربن نیز مذاکراتى شد؛ اینجانب فرمایشات ایشان را ضبط و فعلابراىخوانندگان گرامى در اینجا مى آورم:
علّامه فرمودند:مسیوهانرى کربن استاد شیعه شناس دانشگاه سور بن
(henrycorbinprofe sseur lecoledeshoutes- etudes sorbonne )
قریب یکى دو ماه است که فوت کرده است؛ و مجالس عدیده اى راجع به تحقیق مذهب شیعه با ما داشت.
مرد سلیم النّفس و منصفى بود؛ او معتقد بود که در میان تمام مذاهب عالم، فقط مذهب شیعه است که مذهبى پویا و متحرّک و زنده است؛ و بقیّه مذاهب بدون استثناء عمر خود را سپرى کرده اند؛ و حالت ترقّب و تکامل را ندارند.
کلیمیان قائل به امام و ولّى زنده اى نیستند؛ و همچنین مسیحیان و زردشتیان؛ و اتّکاء به مبدأ حیاتى ندارند و بواسطه عمل به تورات و انجیل و زند و اوستا اکتفا نموده؛ و تکامل خود را فقط در این محدوده جستجو مى کنند.و همچنین تمام فرق اهل تسنّن که فقط تکامل خود را در سایه قرآن و سنّت نبوى میدانند.
أمّا شیعه، دین حرکت و زندگى است؛ چون معتقد است که حتما باید امام و رهبر امّت زنده باشد؛ و تکامل انسان فقط به وصول بمقام مقدّس او حاصل مى شود؛ و لذا براى این منظور از هیچ حرکت و پویائى و عشق دریغ نمى کند.
مى فرمودند: روزى به کربن گفتم: در دین مقدّس اسلام تمام زمینها و مکانها، بدون استثناء محل عبادت است؛ اگر فردى بخواهد نماز بخواند؛ یا قرآن بخواند؛ یا سجده کند؛ یا دعا کند در هرجا که هست مى تواند این اعمال را انجام دهد؛ و رسول الله فرموده است: جعلت لى الأرض مسجدا و طهورا؛ ولى در دین مسیح چنین نیست؛ عبادت فقط باید در کلیسا انجام گیرد؛ و در موقع معیّن؛ عبادت در غیر کلیسا باطل است.
بنابراین اگر فردى از مسیحیان در وقتى از اوقات حالى پیدا کرد؛ مثلا در نیمه شب در خوابگاه منزل خود؛ و خواست خدا را بخواند؛ چه کند؟
او باید صبر کند؛ تا روز یکشنبه، کلیسا را چون باز کنند؛ بیاید در آنجا؛ و براى دعا در آنجا حضور بهم رساند؟ این معنى قطع رابطه بنده است با خدا.
کربن در پاسخ گفت: بلى این اشکال در مذهب مسیح هست؛ و الحمد لله دین اسلام در تمام ازمنه و امکنه و حالات؛ رابطه مخلوق را با خالق خود محفوظ داشته است.
و فرمودند: اگر در دین مقدّس اسلام انسان حاجتمند، حالى پیدا کند؛ طبق همان حال و حاجت، خدا را مى خواند؛ چون خدا اسماء حسناتى دارد چون غفور و رحیم و رازق و منتقم و غیرها؛ و انسان طبق خواست و حاجت خود، هریک از این اسماء را مناسب دیده؛ خدا را بدان اسم و صفت یاد مى کند.
مثلا اگر بخواهد خدا او را بیامرزد؛ و از گناهش در گذرد؛ باید از اسم غفور و غفّار و غافر الذّنب استفاده کند.
أمّا در دین مسیح خدا اسماء حسنا ندارد؛ فقط لفظ خدا و اله و اب براى اوست بنابراین اگر شما مثلا حالى پیدا کردید! و خواستید خدا را بخوانید؛ و مناجات کنید؛ و او را با أسماء و صفاتش یاد کنید! و با اسم خاصّى از او حاجت خود را بطلبید! چه خواهید کرد؟
در پاسخ گفت: من در مناجاتهاى خود، صحیفه مهدویّه علیه السّلام را مى خوانم.
علّامه مى فرمودند: کربن کرارا صحیفه سجّادیّه علیه السّلام را مى خواند؛ و گریه مى کرد.مصاحبات علّامه طباطبائىّ با کربن به چهار زبان فارسىّ و عربىّ و فرانسه و انگلیسىّ منتشر شد؛ و اوّلین دوره آن در فارسى بنام مکتب تشیّع سالانه دوّم نیز منتشر و تجدید چاپ شد.
مهرتابان//علامه محمد حسین طهرانی
