خاورشناس انگلیسی ، که به سبب تحقیقاتش درباره ایلخانیان شناخته شده است . وی در ۱۹۱۶ در جنوب انگلستان به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در ساری ، در همان منطقه تمام کرد. در پی نقل مکان خانواده اش به بیرمنگهام در ۱۹۳۴، در دانشگاه آنجا، شروع به تحصیل زبان و ادبیات آلمانی کرد.
پس از کسب درجه عالی در این رشته ، در ۱۹۳۷، برای تحصیل زبان و ادبیات شرق به آلمان سفر کرد. ابتدا، در گوتیِنْگن از شایدر کسب علم نمود، و سپس وارد دانشگاه برلین شد. در ۱۹۳۹ به انگلستان بازگشت و در مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی در لندن شروع به تحصیل در مقطع دکتری کرد. در ۱۹۴۱، با شروع جنگ ، وارد ارتش شد و چند ماهی به عنوان افسر استحکامات انجام وظیفه کرد.
از ۱۹۴۲تا۱۹۵۰ در دایره ویژه اطلاعات سِری وابسته به وزارت امور خارجه انگلستان خدمت کرد. در ۱۹۴۷، زیر نظر مینورسکی ، که بویل تقریباً در تمام فعالیتهای علمی خود از وی پیروی می کرد، مدرک دکتری دریافت کرد. پایان نامه او درباره قسمتی از تاریخ جهانگشا ی جوینی بود. در ۱۹۵۰، دانشیار کرسی تازه تأسیس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه منچستر شد و جز اقامت یک ساله (۱۹۵۹ـ۱۹۶۰) به عنوان استاد میهمان در کالیفرنیا، تمام حیات علمی خود را در منچستر گذراند. در ۱۹۶۶ به استادی کرسی تحقیقات ایران در دانشگاه منچستر دست یافت و سرانجام در پی بیماری کوتاهی ، در ۱۳۵۷ش / ۱۹۷۸ درگذشت .
بویل ، افزون بر زبانهای مهم غربی ، از قبیل یونانی و لاتین ، حتی روسی ، زبانهای فارسی ، عربی و ترکی را به خوبی می دانست . همچنین زبانهای پهلوی ، گالیسیایی ، ایرلندی قدیم ، مغولی و ارمنی را نیز در حد خواندن و درک متن آموخته بود. او در اواخر عمر به فرهنگ عامه ( فولکلور ) علاقه مند شد و مقالات بسیاری در مجلّه فولکلور (منچستر) در این زمینه نوشت . مدتی نیز مدیریت نشر بعضی از کتب و مجله های مهم انگلستان ، از قبیل تاریخ ایران کمبریج و مجله آسیای مرکزی را بر عهده داشت .
بویل به ادبیات کهن ایران ، بویژه متون تاریخی دوره ایلخانیان ، علاقه بسیار داشت .
آثار برجسته او عبارت اند از:
فرهنگ کاربردی زبان فارسی (لندن ، ۱۹۴۹) لغتنامه کوچکی برای علاقه مندان به فراگیری زبان فارسی ؛ ترجمه انگلیسی تاریخ جهانگشا ی جوینی (ج ۱ و ۲، منچستر، ۱۹۵۸) که محمد قزوینی در سه جلد (۱۹۱۲ـ۱۹۳۷) آن را منتشر کرده بود. ترجمه چنین اثری همراه با یادداشتها و توضیحات با وجود اسامی کسان و مکانها و اصطلاحات بسیار مشکل مغولی و ترکی نشان دهنده اطلاعات عمیق بویل در این زمینه است ؛
دستور زبان فارسی نوین (ویسبادن ، ۱۹۶۶)؛ تاریخ ایران کمبریج (ج ۱ـ۵، لندن ، ۱۹۶۸). او که نشر این اثر را بر عهده داشت ، مقاله ای با عنوان «تاریخ دودمانی و سیاسی ایلخانان » در آن دارد ( تاریخ ایران کمبریج (جلد پنجم ) گردآورنده : جی .آ.بویل ، ترجمه حسن انوشه ، تهران ۱۳۶۶، بخش چهارم ) ،
جانشینان چنگیزخان (لندن ـ نیو یورک ، ۱۹۷۱). ترجمه بخش فرزندان چنگیز از جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله ، در این کار نیز بویل همان شیوه خود در ترجمه تاریخ جوینی را به کار بسته است . ترجمه انگلیسی الهی نامه از مثنویهای صوفیانه عطّار (منچستر، ۱۹۷۶) که در آن اشراف بسیار بویل به زبانهای فارسی و انگلیسی نمایان است ؛
امپراتوری مغول ۱۲۰۶ـ۱۳۷۰ حاوی بیست وچهار مقاله منتشر شده او در مجلات علمی غرب درباره مسائل بررسی نشده تاریخ مغول و ترک (لندن ، ۱۹۷۷) و سرانجام
ایران ، تاریخ و میراث (منچستر، ۱۹۷۸)، اثری فشرده در مورد تاریخ ، میراث فرهنگی و ادبیات ایران .
منابع :
(۱) C. F. Beckingham, Professor J. A. Boyle;
(۲) JRAS (1979), 184-186;
(۳) Encyclopaedia Iranica, s.v. “Boyle” (by Peter Jackson);
(۴) Obituary Dr. John A. Boyle”, Hamdard Islamicus , II/2 (1979), 116.
دانشنامه جهان اسلام جلد ۴
