نظام الدین حسن بن محمد بن حسین خراسانى نیشابورى معروف به نظام اعرج متوفاى بعد از ۷۲۸ ق ۱۳۲۸ م از حافظان و مقریان صاحب نام دنیاى اسلام. گویند خاندان و قبیله او در دیار قم مى زیستهاند، امّا او در نیشابور به دنیا آمده و در آنجا پرورش یافته است. فضل، ادب، تحقیق، تبحّر، دقت نظر و جودت قریحه او در میان متأخرین مشهور بوده است. وى در علوم عقلى صاحب نظر بوده و در فنون زبان و ادبیات عرب دستى توانا داشته است. درباره او نوشتهاند که بسیار پرهیزکار و پارسا و اهل تصوّف بوده و برخى او را به تشیع منتسب دانستهاند. رویکرد صوفیانه وى در تألیفات او بویژه تفسیرش به روشنى هویداست. و نیز از دیباجه تفسیرش به حسب ظاهر عدم تشیع وى ثابت مىشود. وى در عقیده شهرت به مذهب شافعى اشعرى دارد.
تألیفات
از وى آثار بسیارى بر جاى مانده است که مهمترین آنها کتاب
1- غرائب القرآن و رغائب الفرقان است. دیگر تألیفات وى عبارتند از:
2- اوقاف القرآن
3- البصائر فى مختصر تنفیح المناظر
4- تفسیر التحریر که شرح تحریر مجسطى خواجه نصیر طوسى است.
5- لب التأویل در تفسیر قرآن
6- توضیح التذکره که شرح تذکره خواجه نصیر طوسى در علم هیئت بوده است.
7- رسالهاى در حساب و به زعم بعضى« خلاصه الحساب» شیخ بهایى از همین رساله اخذ شده است
8- شرح شافیه ابن حاجب در علم صرف معروف به شرح نظام.
۹- ترجمه فارسى قرآن البته در بعضى نسخ تفسیر، عبارتى از مفسر نقل گردیده که اتمام آن را اوائل صفر سال ۷۳۰ هجرى در دولت آباد هند، نشان مىدهد.
