زندگینامه (ملاّ ) غلام یحیی بهاری (۱۰۶۰ه ق)

(ملاّ ) غلام یحیی بن نجم الدین بارهوی ، از عرفا و علمای هندی در قرن دوازدهم . در روستای باره ، از توابع ایالت بِهار * ، متولد شد. از تاریخ تولد او اطلاع دقیقی در دست نیست ، اما از کتاب وی ، لِواء الهدی فی اللّیل و الدُّجی ‘، چنین برمی آید که تاریخ ولادتش در حدود ۱۰۶۰ بوده باشد.

کتابهای درسی مقدماتی را در مدرسه های مختلف خواند و در مدرسه منصوریه ، در محضر مولانا باب الله جونپوری ، تحصیل خود را تکمیل و قرآن مجید را از بر کرد. در محضر شیخ بدرالعالم ساداموی به «طریقت » راه یافت . مدرسِ مدرسه لکهنو شد و مدتها به این کار اشتغال داشت ؛ سپس به دهلی رفت و نزد میرزا مظهر * جانجانان ، به کسب طریقت نقشبندیه * نایل آمد.

او بعد از پنج سال خدمت به میرزا، جانشینش شد، سپس به لکهنو بازگشت و آنجا در زاویه شیخ پیر محمد لکهنوی ، نزدیک مسجد شیخ محمود قلندر، مقیم شد و نه تنها تدریس علوم ظاهری را کنار گذاشت بلکه علوم عقلی را هم به فراموشی سپرد (رجوع کنید به حسنی ، ج ۶، ص ۲۱۷ـ ۲۱۸؛ دهلوی ، ص ۴۱۶ـ۴۱۹).

از آثار او دو رساله بسیار مشهور است ( که در برنامه درسی ملانظام الدین لکهنوی معروف به دروس نظامیه تدریس می شود ) . وی در زمان حیات مرشد خود، میرزا مظهرجانجانان از دنیا رفت ، سال وفاتش ۱۱۲۸ است (رحمان علی ص ۱۵۹؛ ( اما حسنی (ج ۶، ص ۲۱۸) سال وفات وی را ۱۱۸۰ دانسته که با سال تولد مرشدش در ۱۱۱۱ یا ۱۱۱۳ (همان ، ج ۶، ص ۵۳) سازگاری دارد) ) .

ملابهاری در محوطه آرامگاه مخدوم شرف الدین احمد بهاری به خاک سپرده شد (رحمان علی ، همانجا؛ قس حسنی ، ج ۶، ص ۲۱۸).

آثار او عبارت است از:

۱) حاشیه شرح سُلَّم العلوم ، اثر ملا احمد علی سندیلوی ؛

۲) لواء الهدی فی اللیل و الدجی که حاشیه ای است بر شرح الرساله القطبیه محمد زاهد هروی (رجوع کنید به موزه بریتانیا ، ج ۱، ستون ۵۷۷ ـ ۵۷۸؛ کتابخانه رضای رامپور ، ج ۴، ص ۳۰۴ به بعد که نسخه های خطی متعددی از این کتاب را درج کرده است . یکی از اینها در ۱۱۹۶ و با چاپ سنگی در کانپور در ۱۲۸۷ به چاپ رسیده است )؛

۳) کلمه الحق که در آن به توضیح شاه ولی الله در تطبیق وحدت وجود بر وحدت شهود اعتراض کرده است ؛

۴) حاشیه فارسی بر شرح آداب المریدین که متن نوشته عبدالقاهر سهروردی است (منزوی ، ج ۳، ص ۱۲۲۲)؛

۵) حاشیه ای بر شرح الهدایه صدرالمتألّهین (نسخه خطی کتابخانه خدابخش ، پتنه ، ش ۴۱۸) ) .

منابع :

(۱) محمدحسین آزاد، آب حیات ، لاهور ۱۹۰۰، ص ۱۳۴ به بعد (داستان بیعت با میرزا مظهر جانجانان )؛
] عبدالحی حسنی ، نزهه

(۲) الخواطر و بهجه المسامع و النواظر ، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸؛
(۳) غلام علی دهلوی ، مقاماتِ مظهری ، تحقیق و تعلیق و ترجمه محمد اقبال مُجدّدی ، لاهور ۱۹۸۳ [ ؛
(۴) رحمان علی ، تذکره علمای هند ، لکهنو ۱۹۱۴؛
(۵) یوسف الیان سرکیس ، معجم المطبوعات العربیه و المعربه ، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، ج ۱، ستون ۵۹۴؛
(۶) ( احمد منزوی ، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان ، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ ۱۳۷۰ ش ) ؛

(۷) J. W. Beale, Oriental biographical dictionary , Calcutta 1881, 97;
(۸) British Musum, Catalogue of Arabic books in the British Museum , by A. G. Ellis, London 1967;
(۹) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur , Leiden 1943-1949, Supplementband , 1937-1942, II, 293;
(۱۰) [Rampur Raza Library, Catalogue of the Arabic manuscripts in Rampur Raza Library , vol. IV, prepared by Imtiya ¦z ـ Al ¦â ÜArsh ¦â, Rampur 1983];
(۱۱) Zubaid Ahmad, The contribution of India to Arabic literature , Allahabad 1946, 131, 354, repr. Lahore 1968, index.

 دانشنامه جهان اسلام جلد ۴