لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن مسلم ازدی عامری معروف ابو مخنف، از نخستین و بزرگ ترین مورخان شیعه بوده است. پدر او از اصحاب حضرت علی(علیه السّلام) بوده که در واقعه جمل به شهادت رسید. ابو مخنف با اینکه شیعه بوده، ولی اهل سنت مانند طبری و ابن اثیر به تاریخ او اعتماد کرده و آن را نقل نموده اند.
ابو مخنف از حضرت امام صادق(علیه السّلام) روایات زیادی نقل کرده و به «مورّخ»، «نسّابه» و رجالی مشهور و شیخ اصحاب اخبار در کوفه بوده است. او به جهت علم تاریخ و کتاب هایش امتیاز ویژه ای در کوفه نسبت به سایر شیعه ها داشت و اخباری مشهور سده دوّم هجری بوده است.
کتاب های او در دست نیست ولی در میان کتب مورخان صاحب نام به آن ها اشاره شده است. او درباره اشخاص و وقایع مهمی که در دوره خود و قبل از او اتفاق افتاده، حدیث یا مقتل نوشته است.
تألیفات:
کتاب مولد امیر المؤمنین (علیه السّلام) ،
مقتل امیر المؤمنین (علیه السّلام) ،
مقتل حجر بن عدی،
متقل حسن بن علی (علیه السّلام) ،
مقتل عثمان،
وفاه معاویه،
فتوح خراسان،
فتوح الشام،
فتوح العراق،
المغازی کتاب المعمرین،
اخبار مصعب،
کتاب الجمل،
کتاب حدیث الأزارقه،
کتاب المشوری،
اخبار الحجاج بن یوسف،
اخبار دیر الجماجم،
اخبار المختار،
اخبار زیاد بن أبید.[۱]
[۱] . اعیان الشیعه، ج ۱، ص ۱۵۵؛ الذریعه، ج ۱، ص ۳۱۲٫
حافظ فرزانه- مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه