شعرا-هشعرای قرن دهمعرفا-هعرفای قرن دهم

زندگینامه معین الدین فراهى هروى«ملا مسکین»

نامش مولى معین و یا منلا معین الدین فراهى هروى عارف کامل و واعظ شهیر هرات است. تاریخ تولد وى به درستى معلوم نیست و زندگى کودکى و جوانى وى در تذکره‏ها نیامده است. تنها در کتابهاى روضه الصفا مجلد هفتم و الذریعه بنقل از روضه الصفا و کشف الظنون بطور اختصار از وى نامى برده شده است.

وى بقول صاحب روضه الصفا از علماء و عرفاء زمان سلطان حسین بایقرا مى‏بود (۹۱۱) و مردى زاهد و پارسا بوده است و از دنیا و بهرهاى آن گریزان، مدتى امامت جماعت مسجد جامع هرات را بر عهده داشت و لکن شغل وى ارشاد و هدایت مردم از راه وعظ و درس و بحث بوده است.

گویند منصب قضا را رد کرد و از تصدّى آن سر باززد.برادرش منصب قضا داشت و پدرش نیز مردى فاضل و با ذوق و ادیب بود در مواردى چند بمناسبت مقام از اشعار پدرش درین کتاب آورده است.

و چنانکه از سیاق اشعار خود و پدرش معلوم مى‏شود خانواده ذوق و ادب بوده‏اند، ظاهرا خود دیوانى داشته است که اکنون در دست نیست.

وفات

هم خود و هم پدرش مسکین تخلّص کرده‏اند.وى بنا بر قولى به سال ۹۰۸ ه. ق. درگذشت و در مقبره خواجه عبد اللّه انصارى به نزدیک مقبره برادرش مدفون گردید.

آثار

از جمله کتب و رسائلى که بدو نسبت داده ‏اند و بجز قسمتى از آنها که بصورت قلمى و چاپى در دست است چیزى دیگر موجود نیست،

عبارت است از:

۱- معارج النبوّه در سیرت حضرت رسول.

۲- قصص حضرت موسى (ع) که بقول صاحب الذّریعه نسخه از آن در کتابخانه شیخ مهدى شرف الدین تسترى موجود است.

۳- اربعین در چهل حدیث نبوى (روضه الواعظین).

۴- تفسیر سوره فاتحه الکتاب.

۵- بحر الدرر که ظاهرا کتاب بزرگ تفسیر قرآن اوست.

۶- حدائق الحقائق (کتاب حاضر) در تفسیر سوره یوسف.

این کتاب دو مرتبه بطبع رسیده است دفعه اول بنام احسن القصص جوینى معروف شده است و بدستور بهرام میرزا به سال ۱۲۷۸ چاپ و نشر شده است.و دفعه دوم در هند لکهنو ۱۳۰۹ ق. بچاپ رسیده است.

و هر دو نسخه مطبوع مذکور ناقص است و ما قسمتى که ناقص بود در این چاپ اضافه نمودیم، وى در مقدمه این کتاب گوید: دوستان از من خواهش کردند که تفسیر کاملى بر قرآن کریم بنگارم و این بنده در مقام اجابت مسئول آنها شروع بدین کار مهم کردم لکن چنین مقرر شد که ابتداء جهت اهل ذوق و عرفان سوره یوسف را جداگانه تفسیر و به رشته تحریر درآورم و سپس قصّه موسى را و …

از تفسیر بزرگ وى جز قسمتى (از اول سوره الملک تا آخر قرآن) چیزى در دست نیست و در تذکرها و فهارس مربوطه نامى از موجودیّت آنها برده نشده است.

تنها کتاب کامل و معروف وى که مورد توجه واقع شده است همین تفسیر حدائق است و بطور کلى در ازمنه گذشته به داستان و قصّه حضرت یوسف توجّه بسیار شده است و این امر ظاهرا هم از جهت مذهبى بوده است و هم از این لحاظ که قصّه یوسف قصّه عشقى و داستان شیوا و جالب است و همین امر موجب شده است که باین قصّه شاخ و برگ زیادى داده شود و از صورت یک واقعیت تاریخى خارج شود. و چنانکه ملاحظه مى‏شود بسیارى از نامها که در این قصّه آمده است بطور قطع نمى‏تواند اصالت تاریخى داشته باشد چه آنکه بسیارى از این نامها از نامهاى اسلامى است که از لحاظ تاریخى با نامهاى عبرى و چند قرن قبل از ظهور حضرت موسى وفق‏ نمى‏دهد مضافا بر آنکه نگارنده این سطور بسیارى از کتب مربوطه را مطالعه و کتاب عهد عتیق را نیز بارها بررسى کردم و به کتب تاریخى یهود نیز مراجعه کردم و ریشه بسیارى از نامها را نتوانستم بدست آورم از جمله کلماتى که ریشه آن نامعلوم است کلمه زلیخا زن عزیز مصر است که بجز در داستان و قصّه‏هاى اسلامى و داستانهاى منظوم یوسف و زلیخا جاى دیگرى دیده نشده است و در قرآن هم بنام «امرأه عزیز» آمده است.

 

مقدمه کتاب تفسیر حدائق الحقائق// معین الدین فراهى هروى(ملا مسکین)، 

نمایش بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا
-+=