گفتار استاد:
«فاضل مقداد،اهل سیور از قراء حله است.از شاگردان مبرز شهید اول است.کتاب معروف او در فقه که چاپ شده و در دسترس است و از آن نقل مى شود،«کنز العرفان»است.این کتاب آیات الاحکام است،یعنى در این کتاب آن سلسلهاز آیات کریمه قرآن که از آنها مسائل فقهیه استنباط مى شود و در فقه مطرح مى گردد،تفسیر شده و به سبک فقهى،با آنها استدلال شده است.از شیعه و سنى کتابهاى زیادى در آیات الاحکام نوشته شده است و کنز العرفان مقداد از بهترین آنهاست.فاضل مقداد در سال۸۲۶ وفات یافته است.به این ترتیب او از علماى قرن نهم هجرى محسوب مى شود…» (۱)
مکتب پربار فقهى شهید اول،از برکت و رشد و بالندگى برخوردار مىباشد،ازآن رو که نفحات رحمانى شهادت،به تمام آثار و مآثر او نیز وزیده است و همانند خودشهداى راه حق،آنها را نیز جاودان و پایدار ساخته است،جایى که قرآن مى فرماید:
«گمان مبر آنان که در راه خدا کشته شده اند،مرده اند،بلکه زندگان و برخورداران ازنعمتهاى الهى هستند.» (۲) این نسیم رحمت و شبنم نعمت و عنایت رحمانى به شاگردان و پرورش یافتگان مکتب آن شهید عالى مقام نیز تسرى کرده است.شاگردان بنام و فقهاى خدمتگزار و کتابهاى سودمند و نافع فقهى با الهام از حوزه درسى آن شهیدعالیقدر برخاسته اند که مقداد بن عبد الله بن محمد بن حسین بن محمد سیورى حلى اسدى،یکى از آن نمونه هاى برجسته برخاسته از این مکتب مى باشد.او در تکمیل وتنقیح مبانى فقهى استاد ارجمند خویش،به شرح و توضیح کتاب«القواعد»پرداخت وکتاب«فضل القواعد»را در شرح آن کتاب بزرگ،به رشته تحریر درآورد و شرحى نیزبر«الفیه»استاد نگاشت. (۳) و کنز العرفان او که هم اکنون نیز مورد استناد و بهره گیرى فقهاى عظام مى باشد،از آثار ماندگار اوست که بر اساس تفسیر فقهى آیات الاحکامقرآن،استوار و تنظیم و تحریر گشته است.آن چنانکه در شرح کتاب«مختصر نافع»،محقق حلى کتاب«التنقیح الرائع»را نگاشت و کتاب نهج المسترشدین را نیز در اصولدین در سال ۷۹۲ پایان برده است.
گفتار بزرگان در حق او:
فقهاء و دانشمندان اسلامى او را ستودهاند و همگان از او با تجلیل و احترامخاصى یاد کرده اند:
۱- گفتار صاحب ریاض:
مرحوم میرزا عبد الله افندى اصفهانى درباره او گوید:
«شیخ جمال الدین مقداد بن عبد الله…سیوى حلى اسدى،عالم فاضل محقق ومدقق توانا بوده است.شیخ یوسف الدین شغرابى از او روایت مىکند.او رساله«اربعین»دارد که براى فرزندش عبد الله تالیف نموده است.من آنرا در شهر اردبیل باخط خود مقداد دیدهام که اجازه خود را هم در آن نگاشته بود و تاریخ فراغت از تالیفآن،روز جمعه،۱۱ جمادى الثانى سال ۷۹۴ هجرى بوده است…» (۴)
گفتار صاحب روضات:
مرحوم خوانسارى مى نویسد:«او عالم فاضل محقق مدققى است که از استادش محمد بن مکى عاملى،شهید اول روایت مى کند و فراغت او از کتاب نهج المسترشدین در سال ۷۹۲ بوده است.کتاب«التنقیح»او متین ترین متن فقهى و وزین ترین کتاب فقه استدلالى است که عالى و دانى،کامل و مبتدى مى تواند از آن بهره گیرد.در آن کتاب به برخى از اشتباهات ابن جوزى مشهور پرداخته است و به مناسبت«ایام بیض»که ابن جوزى گفته است،از آن نظر«ایام سفید»گفته شده است که شبهاى آن درخشاناست.اظهار داشته است این یک اشتباه است، بلکه ایام و روزها همه اش سفید ودرخشان مى باشد،بلکه از آن نظر ایام بیض گفته شده است که عرب هر سه شب از ماه را با یک نام مى نامند،پس در واقع ماه را به ده نام زیر تقسیم مى کنند،به این ترتیب:
«غرر،نقل تسع،عشر،بیض،درع،ظلم،جناد،داد و محاق»غرر اول هر چیزى است.
نقل زیادت است،چون هلال بر آن افزوده شده است.تسع آخر آن دهه است.عشر بهنام نخستین آن ایام است.بیض چون تمام شب و روز درخشان است.به این ترتیب پاسخ گفته است. » (۵)
۳- گفتار صاحب ریحانه الادب:
مرحوم مدرس،صاحب ریحانه الادب مى نویسد:«او عالمى است فقیه،متکلم،محقق،مدقق، منقولى.از اکابر علماى امامیه که در کتب فقهیه اواخر متاخرین جهت انتساب او به قریه«سیور»(بر وزن«طیور»)نامى از قراء حله به فاضل سیورى شهرتداشته است.او از اجله تلامذه شهید اول و مجازین(اجازه گرفتگان)وى بوده و محمدبن شجاع قطان حلى نیز از وى روایت مى کند.» (۶)
تالیفات او:
از او آثار و کتابهاى نفیس و پر ارزشى به یادگار مانده است که اسامى برخى ازآنها به این قرار مىباشد:
۱-آیات الاحکام معروف به«کنز العرفان»که بارها در ایران به چاپ رسیده است.
۲-آداب الحج،پیرامون آداب و مراسم و مناسک این سفر پرشکوه الهى.
۳-الادعیه الثلثون که حاوى سى دعا از مقام شامخ رسالت(ص)و ائمه اطهار(ع)مى باشد.
۴-الاربعون حدیثا(چهل حدیث که نگارش آن سنتسنیه اغلب فقهاء وبزرگان ما بوده است.)
۵-ارشاد الطالبین الى نهج المسترشدین که شرح نهج المسترشدین علامه حلى است و در بمبئى به چاپ رسیده است.
۶-تجوید البراعه فی شرح تجوید البلاغه که شرحى از کتاب تجرید البلاغه ابنمیثم بحرانى است.
۷-تفسیر مغمضات القرآن(تفسیر مشکلات و پیچیدگی هاى قرآن).
۸-التنقیح الرائع من المختصر النافع که شرح المختصر النافع محقق حلى است.
۹-جامع الفوائد فی تلخیص القواعد که مخلص قواعد استاد بزرگوارش شهید اول است.
۱۰-شرح الفیه شهید اول.
۱۱-شرح باب حادى عشر علامه حلى که نامش«النافع یوم الحشر است»وبارها در ایران چاپ شده است. (۷)
۱۲-شرح سى فصل خواجه نصیر الدین طوسى که در نجوم و شناخت تقویمرقمى است.
۱۳-شرح الفصول النصریه المعریه که اصل فصول در کلام و فارسى است ورکن الدین محمد بن على جرجانى آن را به عربى ترجمه کرده است.
۱۴-شرح مبادى الاصول علامه
۱۵-ارشاد الطالبین در شرح نهج المسترشدین
۱۶-اللوامع الالهیه فى المباحث الکلامیه
۱۷-نهج السداد فی شرح واجب الاعتقاد
۱۸-شرح نضد القواعد
۱۹-تجوید البراعه فی اصول البلاغه
و جز این آثار،نوشتههاى دیگرى نیز از او به یادگار مانده است که در دسترس مانبوده است.
وفات او:
وفات او ظهر یکشنبه،بیست و ششم جمادى الآخر۸۲۶ هجرى در نجف رخداد.صاحب روضات الجنات معتقد است که بقعه واقع در دشت شهروان بغداد که درمیان اهالى آن سامان به مقبره فاضل مقداد معروف است،مدفن همین فقیه نامدارمى باشد.
فقهای نامدار شیعه//عقیقی بخشایشی
۱- آشنایى با علوم اسلامى،ص ۳۰۱٫
۲- و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون.
۳- قصص العلماء تنکابنى،ص ۴۳۱،چاپ استانبول.
۴- ریاض العلماء و حیاض الفقهاء،ج ۵،ص۲۱۶،چاپ کتابخانه آیه الله العظمى مرعشى.
۵- روضات الجنات،ج۷،ص ۱۷۱ تا۱۷۳٫
۶- ریحانه الادب،ج ۴،ص۲۸۳٫
۷- این کتاب توسط نگارنده ترجمه شده و به وسیله انتشارات دفتر نشر نوید اسلام قم چاپ، و بارها تجدیدچاپ شده و امروز یکى از کتابهاى متداول در حوزه و دانشگاه مى باشد.