بَدَخشی ، محمدامین بن علی الدین جهانگیر، از مؤلفان و بزرگان سلسله نقشبندیه مجدّدیه * . در ۱۰۲۰ متولد شد، پس از وفات پدر و مادر و خرابی بلخ و بدخشان به دست سلاطین هند و اُزبکان ، زادگاه خویش را به نیت سفر حج ترک گفت .
در لاهور آوازه بزرگی مشایخ مجددیه سِرهند، بویژه شیخ آدم بنوری * (متوفی ۱۰۵۳)، را شنید و به سلسله طریقت آنان پیوست و مرید خواجه محمد * معصوم سرهندی (متوفی ۱۰۷۹) و آدم بنوری شد. در اواخر ۱۰۵۱، به همراه آدم بنوری به مکه رفت و تا ۱۱۰۲ در آنجا اقامت گزید.
سپس به مصر رفت و در همانجا وفات یافت . بدخشی برای تحصیل علم و تکمیل سلوک سفرهای طولانی کرد و از استادان بلاد شبه قاره و عربستان بهره جست .
آثار
از او حدود ۲۱ اثر به یادگار مانده است که برخی از آنها عبارت اند از:
۱) المفاضله بین الانسان و الکعبه ، به فارسی ، در برتری کعبه بر انسان (خطّی ، دانشکده اسلامیه ، پیشاور، ش ۹۹۰ ب )؛
۲) فقه ضروریه ، در مذاهب اربعه ؛
۳) مناسک الحج و العمره و فضایلها و آداب الزیارات ؛
۴) منتخب احادیث الجوامع و المسانید حضرات ؛
۵) مقامات احمدیه و مناقب حضرات معصومیه ، به فارسی ، در احوال بزرگان نقشبندیه بویژه محمدمعصوم سرهندی ؛
۶) اختصار التاریخ فی فضائل الحرمین الشریفین ؛
۷) نتایج الحرمین ، در سه جلد، در احوال و افکار آدم بنوری (منزوی ، ج ۱، ص ۹۲؛ اته ، ج ۱، ص ۳۱۷، ش ۶۵۲).
بدخشی بعضی رسایل آدم بنوری را نیز گردآورده و به عربی ترجمه کرده است .
منابع :
(۱) آدم بنوری ، خلاصه المعارف ، نسخه خطی کتابخانه گنج بخش اسلام آباد، ش ۶۹۷۶؛
(۲) همو، نکات الاسرار ، نسخه خطی کتابخانه گنج بخش اسلام آباد، ش ۸۸۱۳؛
(۳) محمد عمربن ابراهیم چمکنی پیشاوری ، ظواهر ، نسخه خطی گنجینه شیرانی دانشگاه پنجاب ، ش ۳۸۸؛
(۴) محمد حسنی ، تذکره سیّد شاه علم اللّه ، لکهنو ۱۹۷۰؛
(۵) محمد احسان مجددی سرهندی ، روضه القیومیه ، لاهور ۱۳۵۷؛
(۶) احمد منزوی ، فهرست مشترک نسخه های خطّی فارسی پاکستان ، ج ۱، اسلام آباد ۱۳۶۲ ش ؛
Hermann Eth, Catalogue of Persian manuscripts in the Library of the India Office, Oxford 1903-1937.
دانشنامه جهان اسلام جلد ۲
