بَحرانی ، احمدبن محمدبن یوسف بن صالح ، از مشاهیر فقهای امامی بحرین در قرن یازدهم که او را سرآمد فقیهان روزگار خود در آنجا دانسته اند. از مردم سرزمین ساحلی الخطّ بود اما خود در دهکده مَقابَه ، نزدیک گوشه شمال غربی بحرین ، متولد شد و پرورش یافت ( رجوع کنید به لاریمر ، ص ۲۲۴)، ازینرو او را خطّی مقابی خوانده اند.
بحرانی طی چند سال اقامت در اصفهان ، از محمدباقر مجلسی * (متوفی ۱۱۱۰) اجازه * گرفت (خوانساری ، ج ۱، ص ۸۷) و برای تحصیل علم بیشتر به محضر محمّدباقر سبزواری * (متوفی ۱۰۹۰) پیوست . او و برادرانش ، یوسف و حسن ، در ۱۱۰۲ هنگام زیارت در کاظمین به بیماری طاعون درگذشتند و بحرانی همانجا به خاک سپرده شد،
احتمالاً به هنگام مرگ چندان مسن نبود، زیرا پدرش تا یک سال پس از او زنده بوده است .اطلاعات محدود درباره بحرانی بیشتر مبتنی بر شرح حالی است که شاگردش سلیمان بن عبدالله ماحوزی (متوفی ۱۱۲۱) نوشته است . به نوشته او، بحرانی در اصول و فروع ممتاز و در عربی صاحب سبکی فصیح و نیز شاعری توانا بود. از کتاب ریاض الدلائل او در فقه ، نسلهای متأخر فقط بخشی از فصل طهارت را می شناختند.
بحرانی ، علاوه بر آثار فقهی دیگر، دو رساله در منطق و چندین رساله در کلام تألیف کرد. در رساله فی وجوب الجمعه عیناً ، که به رساله فی عینیه صلوه الجمعه نیز معروف است ، و آن را در ردّ رساله ای از شاگردش سلیمان بن علی شاخوری (متوفی ۱۱۰۱) نوشت (خوانساری ، همانجا)، برگزاری نماز جمعه را حتی در روزگار غیبت امام دوازدهم ، بر مؤمنین واجب دانست . هیچیک از آثار بحرانی به چاپ نرسیده ، و در حال حاضر حتی معلوم نیست که به شکل نسخه خطی نیز موجود باشد.
منابع :
(۱) عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء ، چاپ احمد حسینی ، قم ۱۴۰۱، ج ۱، ص ۶۸-۶۹؛
(۲) محسن امین ، اعیان الشیعه ، دمشق ۱۹۳۵، ج ۱۰، ص ۲۰۵-۲۱۰؛
(۳) ( سلیمان بن عبداللّه بحرانی ، فهرست آل بابویه و علماءالبحرین ، قم ۱۴۰۴ ) ؛
(۴) یوسف بن احمد بحرانی ، لؤلؤه البحرین ، چاپ محمد صادق بحرالعلوم ، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، ص ۳۶-۳۹؛
(۵) محمدبن حسن حرّعاملی ، امل الا´مل ، چاپ احمد حسینی ، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، ج ۲، ص ۲۸-۲۹؛
(۶) محمدباقربن زین العابدین خوانساری ، روضات الجنّات فی احوال العلماء والسادات ، چاپ اسدالله اسماعیلیان ، قم ۱۳۹۰-۱۳۹۲، ج ۱، ص ۸۸؛
(۷) عباس قمی ، فوائدالرضویّه ، تهران ۱۳۶۷، ص ۳۶-۳۷؛(۸) J. G. Lorimer, Gazetteer of the Persian Gulf, Oma ¥ n, and Central Arabia , IIA, Calcutta 1908.
دانشنامه جهان اسلام جلد ۲
