زید بن صُوْحان العبدى ، در (مجالس ) است که در کتاب (خلاصه ) مذکور است که او از اَبدال و اصحاب امیرالمؤ منین علیه السّلام بود و در حرب جمل شهید شد؛(۱۸۷) و شیخ ابوعمرو کَشّى روایت نموده که چون زید را زخم کارى رسید و از پشت اسب بر زمین افتاد
حضرت امیر علیه السّلام بر بالین او آمد و فرمود: یا زید!
رَحِمَکَ اللّهُ کُنْتَ خَفیفَ الْمَؤ نَهِ عَظیمَ الْمَعُونَهِ؛
یعنى رحمت خدا بر تو باد که مؤ نه و مشقت و تعلّقات دنیوى ، ترا اندک بود و معونه و امداد تو در دین بسیار بود. پس زید سر خود را به جانب آن حضرت برداشت و گفت : خداى تعالى جزاى خیر دهد ترا اى امیرالمؤ منین ، واللّه ! ندانستم ترا مگر علیم به خداوند تعالى ، به خدا سوگند که به همراهى تو با دشمنان تو از روى جهل مقاتله نکردم لیکن چون حدیث غدیر را که در حق تو وارد شده از اُمّ سَلَمَه شنیده بودم و از آنجا وخامت عاقبت کسى که ترا مخذول سازد، دانسته بودم پس کراهت داشتم که ترا مخذول و تنها بگذارم تا مبادا خداى تعالى مرا مخذول سازد. و از فضل بن شاذان روایت نموده که زید از رؤساى تابعین و زُهّاد ایشان بود و چون عایشه به بصره رسید به او کتابتى نوشت که :
مِنْ عایِشَهَ زَوْجَهِ النَّبِىِّ صلى اللّه علیه و آله و سلامِّل ى اِبْنِه ا زَیْدِ بْنِ صُوْحانِ الْخاصِّ اَمّا بَعْدُ: فَاِذا اَت اکَ کِتابی هذا فَاجْلِسْ فی بَیْتِکَ وَاخْذُلِ النّاسَ عَنْ عَلِىِّ بِنْ ابى طالب صَلَو اتُ اللّهِ عَلَیْهِ حَتّى یَاْتِیَکَ اَمْری ؛
یعنى این کتابتى است از عایشه زوجه پیغمبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم به فرزند او زید بن صُوْحان خالص الاعتقاد باید که چون این کتابت به تو رسد مردمان کوفه را از نصرت و همراهى على بن ابى طالب علیه السّلام بازدارى تا دیگر امر من به تو رسد. چون زید کتابت را بخواند جواب نوشت که ما را امر کرده اى به چیزى که به غیر آن مأموریم و خود ترک چیزى کرده اى که به آن مأمورى والسلام .(۱۸۸)
فقیر گوید: که (مسجد زید) یکى از مساجد شریفه کوفه است و دعاى او که در نماز شب مى خوانده معروف است و ما در (مفاتیح ) ذکر کردیم .(۱۸۹)
روایت است که حضرت رسول صلى اللّه علیه و آله و سلّم به او فرمود که عضوى از تو پیش از تو به بهشت خواهد رفت پس در جنگ نهاوند دستش بریده شد.(۱۹۰)
۱۸۷ (مجالس المؤمنین ) ۱/۲۸۹ .
۱۸۸ (رجال کشّى ) ۱/۲۸۴؛ (مجالس المؤمنین ) ۱/۲۹۰ .
۱۸۹ (مفاتیح الجنان ) باب سوم ، فصل هشتم .
۱۹۰ (الخرائج ) راوندى ۱/۶۶٫
جواد محدثی