سلیمان بن محمدرفیع عبدالمطلب ، حکیم ، متکلم ، فقیه و پزشک شیعی ایرانی قرن سیزدهم . از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست . وی در سلیمان آباد تنکابن که بعدها خود آنجا را آباد کرد، در خانواده ای عالم ، فاضل و پرهیزگار به دنیا آمد (آقابزرگ طهرانی ، ۱۴۰۳، ج ۳، ص ۲۹۸؛ مدرس تبریزی ، ج ۳، ص ۳۸۱؛ تنکابنی ، ص ۷۱).
او در زادگاه خود به تحصیل علوم دینی پرداخت ، و سپس برای تکمیل تحصیل همراه برادرش ، ملاعبدالمطلب ، به عتبات عالیات سفر کرد (تنکابنی ، همانجا؛ سمامی حائری ، ص ۱۱۷). بعد از فراغت از تحصیل سطوح به اصفهان رفت و از مجالس درس مشاهیر علمای عصر بهره مند شد (سمامی حائری ، همانجا).
میرزا سلیمان ، مدت بیست ودو سال ، علوم عقلی بویژه آرای صدرالدین شیرازی را نزد ملاعلی نوری (متوفی ۱۲۴۶) وعلوم نقلی را نزد ملامحمدعلی نوری (متوفی ۱۲۵۲) آموختو سپس به تدریس شرح تجرید ، شوارق ، شرح لمعه وتفسیر نوارالتنزیل قاضی بیضاوی مشغول شد (تنکابنی ، همانجا؛ آقابزرگ طهرانی ، ۱۴۰۴، ج ۲، قسم ۲، ص ۶۰۹؛ صدوقی سُها، ص ۳۹).
او با ملامحراب گیلانی حکیم و عارف اصفهان (متوفی ۱۲۱۷) مراوده و مصاحبت داشت (آقابزرگ طهرانی ، ۱۴۰۴؛ تنکابنی ، همانجاها) و نیز نزد ملااسماعیل الاعرج اصفهانی طب آموخت و در آن فن مهارت یافت و در اصفهان به تدریس قانون ابن سینا پرداخت . در مقابل ملااسماعیل الاعرج نزد او شرح تجرید آموخت (همانجاها).
تنکابنی پس از وصول به مقامات عالی علمی در پی درخواست والی مازندران و توصیه استادش ، آخوند نوری ، بعد از چند سال به تنکابن برگشت و به حل وفصل امور مردم پرداخت و حدود ۱۲۵۰ درگذشت (آقابزرگ طهرانی ، ۱۴۰۴، همانجا؛ تنکابنی ، ص ۷۲؛ سمامی حائری ، ص ۱۱۸). پیکر او را به نجف اشرف منتقل کردند و در جوار امیر مؤمنان علی علیه السلام به خاک سپردند (سمامی حائری ، همانجا).
میرزا محمدبن سلیمان تنکابنی * ، مؤلف قصص العلماء ، فرزند میرزا سلیمان تنکابنی است .
آثار
آثار به جا مانده از میرزاسلیمان به فارسی و عربی عبارت است از:
شرح بر شواهدالربوبیّه ملاصدرا؛
شرح بر زادالمعاد علامه مجلسی ؛
شرح بر فوائدضیائیه نورالدین عبدالرحمان جامی ؛
و آثاری در پزشکی ، ادبیات و غیره (آقابزرگ طهرانی ، ۱۴۰۴، سمامی حائری ، همانجاها؛ تنکابنی ، ص ۷۲؛ سهامی ، ص ۱۱۸).
منابع :
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعه الی تصانیف الشیعه ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۲) همو، طبقات اعلام الشیعه ، جزء ۲: الکرام البرره ، مشهد ۱۴۰۴؛
(۳) محمدبن سلیمان تنکابنی ، کتاب قصص العلماء ، تهران ( بی تا. ) ؛
(۴) محمد سمامی حائری ، بزرگان تنکابن ، قم ۱۳۷۲ ش ؛
(۵) منوچهر صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفاء متأخر بر صدرالمتألهین ، تهران ۱۳۵۹ ش ؛
(۶) محمدعلی مدرس تبریزی ، ریحانه الادب ، تهران ۱۳۶۹ ش .
دانشنامه جهان اسلام جلد ۸
