حسین بن محمد بن حسن دیار بکرى از مورخان قرن دهم هجرى است .وى قاضى مکه بوده و در سال وفات وى اختلاف است . بیشتر بر آننند که وى در سال ۹۶۶ درگذشته اما نوشته در تاریخ اوست که اشاره به وفات سلطان سلیم دوم در سال ۹۸۲ دارد.(۵۷۶)وى کتابى در مناسک حج وکتابى هم در تعیین مساحت کعبه و مسجدالحرام دارد که خودش آن را اندازه گرفته است .
تاریخ مهم وى کتاب الخمیس فى احوال الانفس النفیس مشهور به تاریخ خمیس است . این اثر در دو مجلد رحلى با حروف ریز توسط انتشارات دار صادر بیروت به چاپ رسیده است .
این کتاب سه مقدمه دارد.
نخست در شناخت پیامبر (ص )،
دوم در تاریخ جهان از آفرینش تا انبیاء،
سوم در شرح حال پدر پیامبر و ازدواج با آمنه .
رکن نخست کتاب ازتولد پیامبر(ص )تا مبعث است . رکن دوم از بعثت تا هجرت .ورکن سوم از بعثت تا رحلت . پس از آن خاتمه کتاب در دو فصل است . فصل نخست در ذکر مسائل متفرقه سیره ، فصل دوم در تاریخ خلفا و ملوک پس از رحلت تا امویان و عباسیان و فاطمیان و ملوک کرد و ممالیک و عثمانیان تازمان سلطان مراد سوم .
ارزش تاریخى الخمیس به بخش سیره آن است ک حجم عمده کتاب (بیش از یک مجلد و نیم ) درهمان بخش است . وى موارد فراوانى را در این بخش فراهم آورده و کوشیده تا میان نقلهاى مختلف ، نقادى و ارزیابى و در مواردى وجه جمعى هم بیاید.
منابع تاریخ اسلام//رسول جعفریان
