حسن بن‌احمد، کنیه‌اش ابوعلى، محدّث و عالم علم قرائت در قرن پنجم و ششم. سبب شهرت او به حدّاد اشتغال پدرش به آهنگرى بوده است (یافعى، ج ۳، ص ۱۶۱). وى در ۴۱۹ در اصفهان متولد شد و اولین‌بار در پنج سالگى استماع حدیث کرد (ابن‌جوزى، ج ۱۷، ص ۱۹۹؛ ذهبى، ۱۴۲۴، ج ۱۱، ص ۲۳۲؛ ابن‌جزرى، ج ۱، ص ۲۰۶).
اساتید
پدرش هر روز او را براى تحصیل و استماع حدیث به مسجد ابونُعَیم اصفهانى می‌برد. حدّاد کتابهاى حدیثى متعددى از وى فراگرفت (ذهبى، ۱۴۲۴، ج ۱۱، ص ۲۳۳ـ۲۳۴)؛ ازاین‌رو، او را مهم‌ترین راوى حدیث از ابونعیمِ اصفهانى* دانسته‌اند (رجوع کنید به سمعانى، ج ۱، ص ۱۷۷؛ یافعى، همانجا).
دیگر مشایخ مهم ابوعلى حدّاد،
عبداللّه‌بن محمد عطار،
عبدالرحمان‌بن احمد عِجْلى رازى،
عبداللّه‌بن احمد صفار،
هارون‌بن محمد کاتب،
فضل‌بن محمد قاشانى و
احمدبن فضل باطِرقانى بودند (رجوع کنید به ذهبى، ۱۴۰۴ب، ج ۱، ص ۴۷۱؛ همو، ۱۴۰۶، ج ۱۹، ص ۳۰۴؛ ابن جزرى، همانجا).
دانش‌پژوهان براى حدّاد منزلتى ویژه قائل بودند و به قصد دیدار او سفر می‌کردند (سمعانى، همانجا).
شاگردان
از جمله شاگردان و راویان حدیث از او،
عبداللّه‌بن احمد خِرَقى،
محمدبن اسماعیل طرسوسى،
احمدبن محمد لَبان،
حسن‌بن احمد هَمَذانى،
عبداللّه‌بن على طامذى
و محمدبن ابی‌نصر مهجوف بودند (ذهبى، ۱۴۰۶، ج ۱۹، ص ۳۰۴ـ۳۰۵؛ ابن‌جزرى، همانجا؛ براى دیگر راویان رجوع کنید به ذهبى، ۱۴۲۴، ج ۱۱، ص ۲۳۳، ۸۶۶، ج ۱۲، ص ۵۴، ۵۰۷، ۸۳۸، ۸۷۸، ۸۸۲، ۱۰۱۸، ۱۰۴۷).
حدّاد را ثقه، خیر، صالح و پایبند به دین وصف کرده‌اند (رجوع کنید به سمعانى، همانجا؛ ابن‌عماد، ج ۴، ص ۴۷). وى قرآن را به چندین روایت قرائت می‌کرد (همانجاها). برخى مؤلفان او را داراى اسناد عالى روایى دانسته و بر آن‌اند که اشتغال وى به احادیث و روایات از معاصرانش بیشتر بوده است (رجوع کنید به ذهبى، ۱۴۰۴الف، ص ۱۵۱؛ ابن‌شاکر کتبى، ج ۱۲، ص ۱۲۹).
رحلت
ابوعلى حدّاد در ۵۱۵ در اصفهان فوت کرد (سمعانى، ج ۱، ص۱۷۹؛ ذهبى، ۱۳۶۴ـ ۱۳۶۵، ج۲، ص۳۰؛ مهدوى، ص۲۵۴) و در همانجا به خاک سپرده شد (ذهبى، ۱۴۰۶، ج ۱۹، ص ۳۰۷). برادرش، ابوالفضل حمدبن احمد، هم از عالمان قرآنى و حدیثى عصر خود به شمار می‌رفت (مافَرّوخى،ص ۳۰ـ۳۱؛ ذهبى، ۱۴۲۴، ج ۱۰، ص ۵۵۸). فرزند حدّاد، ابونعیم عبیداللّه، نیز از حافظان و عالمانِ تجوید بود (ابن‌اثیر، ج ۱۰، ص ۶۱۷؛ ذهبى، ۱۴۰۶، ج ۱۹، ص ۳۰۴؛ نیز براى شرح حال محمد فرزند عبیداللّه رجوع کنید به سمعانى، ج ۲، ص ۱۴۷ـ۱۴۸).
منابع :
(۱) ابن‌اثیر؛
(۲) ابن‌جزرى، غایه لنهایه فى طبقات القرّاء، چاپ برگشترسر، قاهره (بی‌تا.)؛
(۳) ابن‌جوزى، المنتظم فى تاریخ الملوک و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛
(۴) ابن‌شاکر کتبى، عیون‌التواریخ، ج ۱۲، چاپ فیصل سامر و نبیله عبدالمنعم داود، بغداد ۱۳۹۷/۱۹۷۷؛
(۵) ابن‌عماد؛
(۶) محمدبن احمد ذهبى، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳؛
(۷) همو، سیراعلام النبلاء، ج ۱۹، چاپ شعیب ارنؤوط، بیروت۱۴۰۶/۱۹۸۶؛
(۸) همو،کتاب‌المعین فی‌طبقات المحدثین، چاپ همام عبدالرحیم سعید، عمان ۱۴۰۴الف؛
(۹) همو، کتاب دول الاسلام، حیدرآباد، دکن ۱۳۶۴ـ۱۳۶۵؛
(۱۰) همو، معرفهالقرّاء الکبار على الطبقات و الاعصار، چاپ بشار عواد معروف، شعیب ارنؤوط، و صالح مهدى عباس، بیروت ۱۴۰۴ب؛
(۱۱) عبدالکریم‌بن محمد سمعانى، التحبیر فی‌المعجم الکبیر، چاپ منیره ناجى سالم، بغداد ۱۳۹۵/ ۱۹۷۵؛
(۱۲) مُفَضَّل‌بن سعد مافَرّوخى، کتاب محاسن اصفهان، چاپ جلال‌الدین حسینى طهرانى، تهران ۱۳۱۲ش؛
(۱۳) مصلح‌الدین مهدوى، تذکرهالقبور، یا، دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان ۱۳۴۸ش؛
(۱۴) عبداللّه‌بن اسعد یافعى، مرآهالجنان و عبرهالیقظان، بیروت ۱۴۱۷/۱۹۹۷٫
دانشنامه جهان اسلام جلد ۱۲