زندگینامه پروفسور ادواردگرانویل براون (۱۹۲۶ -۱۸۶۲م)

تاریخ ادبی ایراندر چهار جلد، مفصلترین و جامعترین تألیف او در اروپاست. این کتاب شرح احوال و آثار شاعران و نویسندگان و مورخان و دانشمندان ایرانی و سیر و تحول افکار و عقاید در این سرزمین از آغاز دوران اسلامی تا اوایل قرن بیستم، بنابر مآخذ و منابع موجود و شناخته شده در زمان تألیف است. مجلدات این اثر به شرح زیر به فارسی برگردانده و در سالهای مختلف چاپ شده است:

جلد اول:از قدیمترین روزگار تا زمان فردوسی ، ترجمه علیپاشا صالح؛

جلد دوم، نمیاه نخست:از فردوسی تا سعدی ، ترجمه فتحاللّه مجتبائی؛

جلد دوم، نیمه دوم:از فردوسی تا سعدی ، ترجمه غلامحسین صدریافشار؛

جلد سوم،از سعدی تا جامی ، ترجمه علیاصغر حکمت؛

جلد چهارم،از صفویه تا مشروطیت ، ترجمه غلامرضا رشید یاسمی (افشار، ج ۱، ص ۳۰۸ـ۳۰۹؛مشار، ج ۱، ستون ۱۰۱۲۳ـ۱۰۲۴ ؤتاریخ ادبیات ایران * ).

برخی از کتابهای مهّم ادبی و تاریخی فارسی به دست براون، یا به نظارت و راهنمایی او، طبع و نشر شده است که هنوز از بهترین نمونه های تصحیح و طبع علمی و انتقادی به شمار میروند. این کتابها در دوره های بعد سرمشق تصحیح و طبع متون نظم و نثر قرار گرفت و کسانی که در دهه های اخیر به اینگونه کارها پرداخته اند غالباً از همان روش پیروی کرده اند.

از آثار براون در زمینه ادبیات،

غیر ازتاریخ ادبی ایران ، این عنوانها قابلذکر است:

تصحیح تذکره الشعراء دولتشاه سمرقندی ، ۱۹۱۰؛

تصحیح لباب الالباب عوفی (با همکاری محمد قزوینی)، دو جلد، ۱۹۰۳، ۱۹۰۶؛

ترجمه خلاصه تاریخ طبرستان ابناسفندیار، ۱۹۰۵؛

ترجمه تاریخ گزیده حمداللّه مستوفی، دو جلد ۱۹۱۰، ۱۹۱۳؛

ترجمه چهار مقاله نظامی عروضی ، ۱۹۲۱٫

علاوه بر این آثار،

وی کتابی در تاریخ طب اسلامی دارد که مجموعه سخنرانی های او در کالج پزشکی سلطنتی انگلستان است و مسعود رجبنیا آن را در ۱۳۳۷ ش، در تهران به فارسی ترجمه و چاپ کرده است (افشار، ج ۱، ص ۲۵۰)؛

براون فهرست نسخه های خطی اسلامی در کتابخانه دانشگاه کمبریج را نیز تنظیم و منتشر کرده است.

تعداد مقالاتی که در مجله انجمن سلطنتی آسیایی در موضوعات مختلف ادبی و تاریخی به قلم او انتشار یافته نزدیک به سی عنوان است.

فهرست کامل مقالات براون را میتوان درایندکس ایسلامیکوس و نیز در شرحی که نیکلسون در مقدمه فهرست کتابهای خطی متعلق به اونگاشته است، ملاحظه کرد.

ادوارد براون در ۱۹۰۳/ ۱۳۲۱ به عضویت فرهنگستان بریتانیا و در ۱۹۱۱/ ۱۳۳۰ به عضویت کالج سلطنتی پزشکی پذیرفته شد و در ۱۹۲۲/ ۱۳۰۱ ش، به نیابت ریاست انجمن سلطنتی آسیایی منصوب شد. در جشن شصتمین سال زندگانی او در ۱۹۲۲، از اطراف جهان نامه های تبریک و تهنیت دریافت داشت، دوستان و دوستاران ایرانی هدایایی برای او فرستادند و جامعه شرقشناسی اروپا با انتشار مجموعه مقالاتی با عنوانِ عجبنامه ـ مقالات خاورشناسی تقدیم به ا. گ. براون از خدمات او تجلیل و قدرشناسی کردند («عجبنامه» اشاره به سه حرف اول نام اوE. G. B-است ؤمینوی، ص ۱۹). براون در ۵ ژانویه ۱۹۲۶/ ۱۳۴۵، در ۶۴ سالگی در نزدیکی کمبریج درگذشت. کتابهای او پس از مرگش به کتابخانه دانشگاه کمبریج منتقل شد.

شرح احوال ادوارد براون را سر دنیس راس در مقدمهای بر طبعهای اخیر کتاب یک سال در میان ایرانیان ، نیکلسون  در مقدمه فهرست نسخه های خطی متعلق به ادوارد براون و آربری درمقالات خاورشناسی (ص ۱۶۰ـ۱۹۶) نوشتهاند (برای شرح حال او به زبان ؤ کتاب قزوینی، ۱۳۰۵ ش؛همو، فارسی ۱۳۶۳ ش؛ص ۲۹۲ـ۳۳۳؛مینوی، ص ۸ ـ۲۰).

منابع:

(۱) ایرج افشار با همکاری حسین بنیآدم،
(۲) کتابشناسی دهساله کتابهایایران : ۱۳۳۳ـ۱۳۴۲، تهران ۱۳۴۶ش؛
(۳) محمد قزوینی،
(۴) بیستمقاله قزوینی ، چاپ عباس اقبال و ابراهیم پورداود، تهران ۱۳۶۳ش؛
(۵) همو، «وفات استاد ادوارد براون انگلیسی»،
(۶) ایرانشهر ، سال ۴، ش۲ (اردیبهشت ۱۳۰۵)، ص۷۳ـ۹۲، ش۳ (خرداد۱۳۰۵)، ص۱۳۹ـ ۱۵۸، ش۴ (تیر۱۳۰۵)، ص۲۰۸ـ ۲۱۶؛
(۷) خانبابا مشار،
(۸) فهرست کتابهای چاپی فارسی ، تهران ۱۳۵۰ـ ۱۳۵۵ ش؛
(۹) الیس ایچمینز، «خاورشناسان بزرگ انگلیسی: ادوارد گرانویل براون ۱۹۲۶ـ۱۸۶۲»،
(۱۰) روزگار نو ، ش ۲ (پاییز ۱۹۴۱)؛
(۱۱) مجتبی مینوی، «ادوارد براون و خدمات او به
(۱۲) ایران»،
(۱۳) روزگار نو ، ش ۲ (پاییز ۱۹۴۱)؛

(۱۴)- R. A. Nickolson, Catalogue of the oriental Mss belonging to the late E. G. Browne
(۱۷) , Cambridge 1932.