زندگینامه ابوعلی حسن بَزّاز (۳۳۹-۴۲۶ه.ق)

بَزّاز ، ابوعلی حسن بن احمدبن ابراهیم بن شاذان ، محدث و متکلم اشعری قرن چهارم و پنجم . در ۳۳۹، در بغداد متولد شد و در ۴۲۶ در همان شهر درگذشت . پدرش اهل دَوْرَق اهواز (نزدیک شادگان امروز) و از محدثان بغداد در عصر خود بود که به تجارت پارچه نیز می پرداخت (خطیب بغدادی ، ج ۷، ص ۲۷۹؛ ابن جوزی ، ج ۱۵، ص ۲۵۰؛ زرکلی ، ج ۱، ص ۸۶؛ کحاله ، ج ۱، ص ۱۳۶).

به گفته برخی ، پدرش برای او از پنج سالگی حدیث گفته است (تمیمی ، ج ۳، ص ۳۷؛ ذهبی ، ج ۱۷، ص ۴۱۶؛ ابن عماد، ج ۳، ص ۲۲۹). وی ، به واسطه پدرش ، از افراد بسیاری ، بیش از چهل تن چون عثمان بن احمد دقاق و احمدبن سلیمان عَبّادانی نقل حدیث کرده و جمعی کثیر از او حدیث شنیده اند. از شاگردان او که نزد وی سماع حدیث نموده اند، افرادی چون ابوبکر برقانی ، ابومحمد خَلاّ ل و ابوالقاسم اَزْهَری را نام برده اند (تمیمی ؛ خطیب بغدادی ؛ ابن عماد، همانجاها؛ ذهبی ، ج ۱۷، ص ۴۱۶ـ۴۱۷).

بزّاز را از مشایخ موثق حدیث و بسیار راستگو و دقیق دانسته اند (ابن جوزی ، همانجا؛ خطیب بغدادی ، ج ۷، ص ۲۷۹ـ۲۸۰) و در زمان خود از بزرگترین محدثان عراق (مسنِدالعراق ) بوده است (ابن عماد، همانجا؛ ذهبی ، ج ۱۷، ص ۴۱۵).

درباره مذهب او گفته اند که در فروع حنفی و در اصول بر مذهب اشاعره بوده است . ابن عساکر او را در طبقه دوم از اصحاب ابوالحسن اشعری ، همردیف ابوبکر باقلانی و ابواسحاق اسفراینی ، ذکر کرده است (ابن عساکر، ص ۲۴۵ـ۲۴۶).

آثار

بزّاز چند اثر حدیثی تألیف کرده که مورد توجّه دانشمندان قرار گرفته است (خطیب بغدادی ، ج ۷، ص ۲۷۹).

نام آثار او بدین قرار است :

الاِفراد ؛

حدیث احمدبن محمدالقطان ؛

حدیث شعبه بن الحجاج ؛

فوائد ابن قانع ؛

المشیخه الصغیره ؛

المشیخه الکبیره (دارالکتب الظاهریه ، ج ۱، ص ۲۷۶، ۲۷۸؛ کتانی ، ج ۲، ص ۶۲۶؛ زرکلی ، ج ۲، ص ۱۸۰).

منابع :

(۱) ابن جوزی ، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم ، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲؛
(۲) ابن عساکر، تبیین کذب المفتری فیما نسب الی الامام ابی الحسن الاشعری ، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴؛
(۳) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب ، بیروت ۱۳۹۹/۱۹۷۹؛
(۴) تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی ، الطبقات السنیه فی تراجم الحنفیه ، ج ۳، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۵) احمدبن علی خطیب بغدادی ، تاریخ بغداد ، بیروت ( بی تا. ) ؛دارالکتب الظاهریه ، فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهریه ، المجامیع ، چاپ

(۶) یاسین محمد سواس ، ج ۱، دمشق ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۷) محمدبن احمد ذهبی ، سیر اعلام النبلاء ، ج ۱۷، چاپ شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی ، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۸) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت ۱۹۸۶؛
(۹) محمد عبدالحی بن عبدالکبیر کتانی ، فهرس الفهارس والاثبات ، چاپ احسان عباس ، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲؛
(۱۰) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) .

 دانشنامه جهان اسلام جلد ۳