معناى پرورش و رشد اعمال پرسش وپاسخ از علامه طباطبایی

س ۱۲۶- معناى پرورش و رشد اعمال چیست ؟

ج – مثل نهال که رشد مى کند، نقش اعمال نیک و بد در نفس مسلمان و کافر رشد کرده و او را به بهشت یا جهنم مى کشد. و رسیدگى به این کار با امام علیه السّلام است . و ملائکه کاتب اعمال از منشیان امام علیه السّلام هستند. و این امام علیه السّلام است که خداوند درباره او مى فرماید: و قل اعملوا، فسیرى الله عملکم و رسوله و المؤ منون . (توبه : ۱۰۵)
و بگو: (هر کار مى خواهید) بکنید، که به زودى خدا و پیامبر او و مؤ منان در کردار شما خواهند نگریست .
که مقصود از (مؤ منون ) امام علیه السّلام است . همچنین مى فرماید: یوم ندعوا کل اناس بامامهم (اسراء: ۷۱).
روزى که هر گروه از مردم را با امامشان مى خوانیم .
یعنى در عالم محشر از راه امام علیه السّلام دعوت مى شوند و او افراد امت را حاضر مى کند. و این امام علیه السّلام است که در صراط به جهنم مى فرماید:
هذا عدوى خذیه  این دشمن من است ، پس او را بگیر.
و این امام علیه السّلام است که میزان اعمال است ، و این امام علیه السلام است که شفاعت مى کند؛ البته پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم نیز مقام امامت را داراست و مساءله نبوت مربوط به تبلیغ است .
نتیجه اینکه : هر شخص به واسطه نقش هایى که در اثر اعمال در نفس او پدید مى آید، رشد و سیر مى کند، و نتایج خیر و شر اعمال ، و نعمت و یا نقمت را امام علیه السّلام باذن اللّه به او عنایت مى کند. و در عین حال انما الامر الى الله تعالى . (کار تنها به دست خداوند متعال است .)

س ۱۲۷– آیا از آیه یوم ندعوا کل اناس بامامهم استفاده نمى شود که فرعون ، امام قوم خود و حضرت موسى علیه السّلام امام قوم خودش مى باشد؟

ج – از این آیه شریفه استفاده مى شود که فمن اوتى کتابه بیمینه(اسراء: ۷۱): (پس هر کسى که نامه عمل او به دست راست او ( امام علیه السلام ) داده شدهاست …) در قوم فرعون نیست ، و حضرت امیرالمومنین علیه السّلام امام کافر نیست ، امام مؤمنین است .

س ۱۲۸– آیا حضرت امیرالمؤ منین علیه السّلام امام کافران نیست ؟

ج – خداوند متعال که به حضرت ابراهیم علیه السّلام فرمود: انى جاعلک للناس اماما (بقره : ۱۲۴): (من تو را پیشواى مردم قرار مى دهم ). یعنى امام مؤ منان قرار مى دهم . و نیز مقصود از آیه ذیل همین است که مى فرماید: و جعلناهم ائمه یهدون بامرنا، و اوحینا الیهم فعل الخیرات … (انبیاء: ۷۳)
و آنان را پیشوایانى قرار دادیم که به فرمان ما هدایت مى کردند و به ایشان انجام دادن کارهاى نیک … را وحى کردیم .

س ۱۲۹– آیا این هدایت اعمال ، همان ولایت تکوینى امام است ؟

ج – بیان منصب تکوینى امام علیه السّلام است و اینکه اعمال ما انسان ها تحت اداره او خواهد بود. چنانکه خداوند متعال مى فرماید: یوم ندعوا کل اناس بامامهم ، فمن اوتى کتابه بیمینه (اسراء: ۷۱)
(یاد کن ) روزى را که هر گروهى را با پیشوایشان فرا مى خوانیم ، پس هر کس کارنامه اش را به دست راستش دهند…
یعنى (یمین الامام علیه السلام ): (نامه عملش به دست راست امام علیه السّلام داده شده باشد.)
و همچنین در صراط، امام علیه السّلام به جهنم مى فرماید: هذا عدوى فخذیه ، و هذا من شیعتى فاترکیه  این دشمن من است ، او را بگیر، و این از شیعیان من است ، او را رها کن .
و نیز درباره آیه : ان الینا ایابهم (غاشیه : ۲۵): (بازگشت مردم به سوى ما است .) فرموده اند:
منظور ما هستیم که مردم به سوى ما بر مى گردند، و حساب آنان به دست ما است ؛ که : ثم ان علینا حسابهم (غاشیه : ۲۶)بنابراین پیشوایى دستگاه عمل به دست امام علیه السّلام است ، و امام علیه السّلام سالار کاروان عمل است و آن را سوق مى دهد، در زمان غیبت نیز دائما اعمال بندگان بر امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشریف عرضه مى شود و حضرت آن را رشد مى دهد، و همچون باغبان پرورش داده و از هر گونه آفت و نقص و عیب محفوظ مى دارد.

همچنین درباره گفتار خداوند متعال که مى فرماید: انا فتحنا لک فتحا مبینا، لیغفر لک الله ما تقدم من ذنبک و ما تاءخر (فتح : ۱ و ۲):(ما تو را پیروزى بخشیدیم ، چه پیروزى درخشانى ، تا خداوند از گناه گذشته و آینده تو در گذرد…) فرموده اند: مقصود از گناه ، گناه امت است که دستگاه شفاعت و راءفت و رحمت رسول اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم نخواهد گذاشت حتى یک نفر هم بسوزد.
خلاصه اینکه : به واسطه هر عمل ، نقشى در دل ما پیدا مى شود که نشو و نماى آن به دست امام علیه السّلام است ، در عمل خوب نشو و نماى صحیح و در عمل بد، نشو و نماى غیر صحیح ، چنانکه خداوند متعال مى فرماید: ثم کان عاقبه الذین اساوا السواى (روم : ۱۰)
آنگاه فرجام کسانى که بدى کردند، بسى بدتر خواهد بود.
یعنى کان عاقبتهم سوء العذاب (عاقبتشان عذاب بد خداوند خواهد بود.)
نتیجه اینکه : امام علیه السّلام باغ اعمال را هدایت مى کند و این هدایت ایصال الى المطلوب است ، نه ارائه طریق .

س ۱۳۰– به عنوان نمونه ، امام علیه السّلام چگونه به نماز ما دست مى یابد؟

ج – اعمال ما در هر هفته ، یک یا دو روز توسط ملائکه بر امام علیه السّلام عرضه مى شود و روشن است که صحیفه اعمال بندگان از قبیل روزنامه نیست که امام علیه السّلام مانند روزنامه آن را بخواند، بلکه رشد و نمایى دارند که همه به دست امام علیه السّلام است ، و اوست که اعمال را پرورش مى دهد، البته به این آسانى که ما تصور مى کنیم نیست .

برهان بر پرورش و هدایت اعمال توسط امام علیه السّلام

س ۱۳۱– چه برهانى بر این مطلب است که امام علیه السّلام اعمال امت را پرورش داده و به مطلوب مى رساند؟
ج – برهان بر این مطلب گفتار خداوند متعال است که مى فرماید: وجعلناهم ائمه یهدون بامرنا (انبیاء: ۷۳)
و آنان را پیشوایانى قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت مى کردند.
زیرا هدایت در جمله (یهدون ) ارائه طریق نیست ؛ چه اینکه آنان پیش از این (جعل ) نبى و رسول و اولواالعزم بودند و ارائه طریق داشتند، پس معنى ندارد که مقصود از (یهدون بامرنا) هدایت به معناى ارائه طریق باشد، پس هدایت به معناى ایصال الى المطلوب خواهد بود.

هدایت اعمال در زمان پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم

س ۱۳۲– آیا در زمان پیمغبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم سوق و هدایت اعمال به دست ایشان بود؟

ج – بله ، چون گذشته از اینکه ایشان نبى و رسول بود، امام هم بود و امام وقت هدایت اعمال را به عهده دارد، چنانکه حضرت ابراهیم علیه السّلام نبى و رسول بود و بعد به مقام امامت نایل گردید. خداوند متعال مى فرماید: قال : انى جاعلک للناس اماما (بقره : ۱۲۴)خداوند به او فرمود: من تو را پیشواى مردم قرار دادم .
حضرت رسول صلى اللّه علیه و آله و سلم شهید الشهداء است ، هم اینک نیز همانطور است . خداوند متعال مى فرماید: و کذلک جعناکم امه وسطا لتکونوا شهداء على الناس ، و یکون الرسول علیکم شهیدا (بقره : ۱۴۳)
و بدین گونه شما را امتى میانه قرار دادیم ، تا بر مردم گواه باشید، و پیامبر بر شما گواه باشد.
در روایت آمده است که این آیه به ما ائمه علیهم السلام خطاب است و حضرت رسول صلى اللّه علیه و آله و سلم به صحت شهادت ما شهادت مى دهد.
س ۱۳۳– پس هیچ وقت نباید زمین از امام خالى باشد؟
ج – بله ، لولا الحجه ، لساخت الارض باهلها(اگر حجت نبود، قطعا زمین ساکنانش را فرو مى برد)، لذا امکان دارد در زمانى پیغمبر نباشد، اما نمى شود امام نباشد.

س ۱۳۴– پس چرا امام علیه السّلام مجهول است ؟
ج – وظیفه نبى ، تبلیغ حکم و رساندن احکام الهى به مردم است ، لذا باید خود را به مردم معرفى کند و باید شناخته شود؛ ولى امام وظیفه ندارد که خود را معرفى کند. این مردم هستند که باید به سوى او بروند، لذا ممکن است مجهول بماند.

توحید بدون اعتراف به امام علیه السّلام درست نیست

س ۱۳۵– در بعضى از کتابهایتان مرقوم فرموده اید: (توحید بدون اعتراف به امام و ولى علیه السّلام درست نیست ) دلیل آن چیست ؟
ج – چون توحید، اعتراف به ذات صفات حمیده مانند عالم و قادر است ، و از جمله آن صفات حمیده که جزو توحید است ، این است (خداوندى که داراى اولیاء است ).

اخذ میثاق بر ولایت

س ۱۳۶– اگر ولایت جزو توحید است ، باید از ولایت نیز اخذ میثاق شده باشد، آیا چنین است ؟
ج – بله ، روایاتى نیز در این باره وارد شده است .

همه موجودات امام علیه السّلام را مى شناسند

س ۱۳۷– آیا از آیه و ان من شى ء الا یسبح بحمده (اسراء: ۴۴): (و هیچ چیزى نیست مگر آنکه با ستایش خدا، تسبیح او را مى گوید). و نیز آیه کل قد علم صلاته و تسبیحه (نور: ۴۱): (همگى ، نیایش و تسبیح خود را مى دانند.) استفاده مى شود که حیوانات و جمادات همگى امام علیه السّلام را مى شناسند؟
ج – همین طور است .

شناخت امام علیه السّلام راه شناخت خدا

س ۱۳۸– آیا مى توان بدون شناخت امام علیه السّلام به شناسایى خدا راه پیدا کرد؟
ج – شناسایى خداوند بدون شناسایى امام صورت نمى گیرد، زیرا امام به منزله مصب ، محل ریزش ، آبشار و جایگاه افاضه فیض از بالا است . پس نخست امام علیه السّلام که از همه کامل تر است فیض مى گیرد، و بعد، بقیه موجودات از امام فیض ‍ مى گیرند.

س ۱۳۹– مگر خود امام علیه السّلام فیض نیست ؟
ج – خود امام علیه السّلام همگى فیض ، و فیض کامل است ، منتهى فیوضات دیگر هم هست که از راه او به دیگر موجوات مى رسد، که از آن جمله معرفه اللّه است .

لزوم معرفت امام زمان علیه السّلام

س ۱۴۰– مقصود از معرفت امام زمان که در روایت آمده چیست که مى فرماید: من مات و لم یعرف امام زمانه ، مات میته جاهلیه هر کس بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد، بسان مردن زمان جاهلیت جان سپرده است .

ج – یعنى امام علیه السّلام را مفترض الطاعه بداند چنانکه در روایت دیگر به این معنى تفسیر شده است . وگرنه اسم و شخص امام علیه السّلام را که کافر و مومن مى دانند. و شناختن امام زمان علیه السلام به عنوان مفترض الطاعه تحقق نمى یابد مگر اینکه امام سابق و نصب او را به نص از امام سابق بشناسد. و اگر به یکى از ائمه علیه السّلام معرفت نداشته باشد معرفت او کامل نخواهد بود.

س ۱۴۱– آیا از این روایت نمى توان استفاده کرد که مخالفین کافرند؟
ج – مخالفین مجرم هستند، ولى کافر نیستند.

س ۱۴۲– خیر، چنین کسى از نعمتهاى اخروى محروم خواهد بود؛ زیرا خداوند متعال مى فرماید: و من کان فى هذه اعمى ، فهو فى الاخره اعمى و اضل سبیلا (اسراء: ۷۲).
و هر کس در اینجا (دنیا) کور (دل ) باشد، در آخرت هم کور (دل ) او گمراهتر خواهد بود.
همچنین راه بهشت و سعادت براى او بسته ، و رحمت و مغفرت پروردگار شامل حال او نخواهد شد؛ چرا که خداوند متعال مى فرماید: فضرب بینهم بسور له باب باطنه فیه الرحمه ، و ظاهره من قبله العذاب (حدید: ۱۳)
آنگاه میان آنها دیوارى زده مى شود که آن را دروازه اى است که باطنش رحمت است و ظاهرش روى به عذاب دارد.

ویژگى هاى افعال و رفتار پیامبر و امام علیهم السلام

س ۱۴۳– افعال و رفتار نبى یا امام علیه السّلام چگونه باید باشد؟
ج – باید خصوصیاتى را دارا باشد، از جمله :
۱٫ کارهایى که موجب سقوط شخصیت او مى گردد از او سر نزند.
۲٫ تنفر ذاتى نسبت به معصیت و اخلاق ذمیمه ، و عدم بروز آنها از او در هیچ موقعیت .
۳٫ در هر کار و گفتار بداند چه بکند و چه بگوید، و گرنه موجب مى شود که اعتماد مردم از او سلب شود.

درمحضر علامه طباطبایی//محمدحسین رخشاد