بَکری ، محمد توفیق بن علی بن محمد بکری صدیقی تیمی عمری سبط آل حسن ، فقیه و شاعر مصری (۱۲۸۷ـ ۱۳۵۱).
نسب او به خلیفه ابوبکر می رسد؛ در قاهره تولدیافت و دانشهای دینی را از شیخ اِنبابی (شیخ ازهر) فراگرفت و به دریافت اجازه از وی نائل شد (زرکلی ، ج ۶، ص ۶۵ـ۶۶؛ کحاله ، ج ۹، ص ۱۴۱؛ مجاهد، ج ۲، ص ۵۴۹). ریاست مشیخه بکریه را داشت و در ۱۳۰۹ منصب نقیب الاشرافی و سرپرستی مشایخ طریقه های صوفیه در مصر به او تعلق گرفت و به عضویت دائمی مجلس شورای قانونگذاری و مجلس عامّه در آمد.
بکری زبانهای فرانسه و ترکی را نیکو می دانست و به انگلیسی سخن می گفت ؛ دو بار از اروپا دیدن کردو با شماری از رجال آن سامان آشنا شد؛ عبدالحمید دوم عثمانی (حک : ۱۲۹۳ـ۱۳۲۷) نشان درجه یک عثمانی به او داد (مجاهد؛ کحاله ، همانجاها؛ زرکلی ، ج ۶، ص ۶۶). او با جنبش ملی مصر همکاری می کرد و هنگام دیدار ولیعهد انگلستان از مصر، در نامه ای سرگشاده خطاب به او که در جریده مؤید به چاپ رسید، مسئله مصر را مطرح کرد.
شهرت وی همچنان رو به افزایش بود تا خدیوی عباس بر او متغیر شد. بدین سبب ، بکری گوشه نشینی اختیار کرد و سپس بر اثر پریشانی خیال و اختلالات دماغی یا به اجبار قدرتمندان ، در یکی از بیمارستانهای بیروت بستری شد و شانزده سال در آنجا ماند. مدتی دراز پس از خلع خدیو و در پی اقدامات برخی از ادیبان ، بکری در ۱۳۴۶ به مصر بازگشت ولی همچنان دچار مشکلات روحی بود و در عزلت می زیست تا در زادگاه خود، قاهره ، در گذشت و در آرامگاه بکریان ، در جوار امام شافعی ، به خاک سپرده شد (زرکلی ، همانجا؛ مجاهد، ج ۲، ص ۵۴۹ ـ ۵۵۰). بکری مردی باهوش ، بدیهه گو و شیرین زبان ، و مجلس وی میعادگاه ادیبان و سیاستمداران بود؛ ولی به دلیل اشتغالات سیاسی ، دشمنان فراوان داشت که برضد او توطئه می کردند (مجاهد، ج ۲، ص ۵۵۰).
آثار
آثار چاپی او اینهاست :
أراجیز العرب ؛
بیت الصدیق ، زندگینامه خاندان خلیفه ابوبکر؛
بیت السادات الوفائیه ، در انساب و زندگینامه وفائیه ؛
المستقبل للاسلام ؛
التعلیم و الارشاد ، که بیشتر آن از احیاء العلوم غزالی گرفته شده است ؛
فحول البلاغه ، که گزیده ای است از آثار هشت شاعر عرب عصر عباسی در مصر؛
صهاریج اللؤلؤ ، که مجموعه ای است از آثار ادبی به نظم و نثر.
از آثار چاپ نشده اوست :
تراجم بعض رجال الصوفیه ، مشتمل بر ۷۶ زندگینامه ؛
و کتابی درباره متنبی شاعر معروف عرب . معروفترین شعر او قصیده ای است خطاب به سلطان عبدالحمید عثمانی که پس از پیروزی او در جنگ یونان سروده شده است (سرکیس ، ج ۱، ستون ۵۸۱ـ۵۸۲؛ زرکلی ، کحاله ، مجاهد، همانجاها).
منابع :
(۱) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت ۱۹۸۶؛
(۲) یوسف الیان سرکیس ، معجم المطبوعات العربیه والمعربه ، قاهره ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ افست قم ۱۴۱۰؛
(۳) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(۴) زکی محمد مجاهد، الاعلام الشرقیه فی المائه الرابعه عشره الهجریه ، بیروت ۱۹۹۴٫
دانشنامه جهان اسلام جلد ۳
