حضرت امام هادی(علیه السلام) دارای پنج فرزند بود: امام حسن عسگری، حسین، جعفر، عائشه، یا علیه و محمد. (بحارالانوار، ج ۵۰، ص ۲۳۱، ح ۶و ۷ برای مطالعه حالات او به کتاب منتهی الامال شیخ عباس قمی، حالات حضرت امام هادی(علیه السلام) مراجعه کنید) کنیهی سید محمد ابوجعفر است و در جلالت و عظمت معروف است و در شأن او این بس است که قابلیت امامت را داشت و شیعیان گمان میکردند که پس از امام هادی علیه السلام ، امام شیعیان خواهد بود.
سید محمد پیش از پدر وفات یافت درباره او روایات زیادی نقل شده است که یکی را می آوریم: گروهی از بنی هاشم در روز وفات سید محمد به خانه امام هادی رفتند این گروه می گویند وقتی به خانه امام هادی رفتیم دیدیم که در صحن خانه برای امام هادی(علیه السلام) فرشی گسترده اند و مردم در اطراف آن حضرت نشسته اند در حدود یک صد و پنجاه نفر از آل ابی طالب، بنی عباس و قریش حاضر شده بودند.
در این حال امام حسن عسکری علیه السلام وارد شد در حالیکه در مرگ برادرش سوگوار بود. امام حسن عسکری در سمت راست پدر ایستاد پس از چند لحظه امام هادی(علیه السلام) رو به فرزندش امام حسن عسکری علیه السلام کرد و گفت: پسرم شکر خدا را تازه کن که در وجود تو امامت را مقرر کرده امام حسن عسکری گریه کرد و گفت: «انالله و اناالیه راجعون».
ما امام حسن عسگری را نمیشناختیم و پرسیدیم که این آقا زاده کیست؟ گفتند: پسر امام هادی(علیه السلام) است در آن زمان به نظر ما امام حسن عسکری بیست ساله مینمود ما از آن روز فهمیدیم که امام ما پس از حضرت هادی اوست. (منتهی الامال، چاپ قدیم یک مجلدی، جزء دوم، ص ۲۶۰.)
جناب سید محمد بن علی از نظر علمای علم رجال جزو انسانهای ثقه و مورد اعتماد است و هیچ گونه قدح و ذمی ندارد. (جامع الرواه، ج ۲، ص ۱۵۸،) مردم عراق از این امامزاده خوف دارند و همواره حرمت او را حفظ میکنند. (مفاتیح الجنان، زیارت ائمه سرّ من رأی) علی بن عمر نوفلی میگوید: در خدمت امام هادی(علیه السلام) بودم که پسرش محمد از کنار ما گذشت. گفتم: فدایت شوم آیا پس از شما امام ما این آقازاده است؟ [این حدیث نشانه عظمت مقام این امامزده نزد مردم و بزرگان است].
اما امام فرمود: پس از من امام و صاحب شما فرزندم حسن خواهد بود. (بحارالانوار، ج ۵۰، ص ۲۴۳، ح ۱۳) ناگفته نماند عظمت برخی امام زادگان در میان مردم آن گاه بیشتر آشکار میشود که بر آورده شدن حاجات و کراماتی از او ببینند که در این صورت اعتقاد مردم روز افزون میشود و نذورات و زیارت آنها بیشتر میشود و نسبت به حضرت ابوالفضل(علیه السلام) و سید محمد(علیه السلام) بارها کرامت و برآورده شدن حاجت اتفاق افتاده و برای منکران گرفتاری پیش آمد تا آنجا که حتی برخی اهل سنت و پیروان مسیحی اعتقاد پیدا کرده اند.
در فروع کافی چنین آمده است: محمد بن یحیی از محمد بن حسین از محمد بن اسماعیل بن بزیع از خیبری از حسین بن ثویر و ابی سلمه سرّاج. حسین بن ثویر و ابی سلمه میگویند: ما از امام صادق(علیه السلام) شنیدیم که پس از هر نماز واجبی، چهار مرد و چهار زن را نفرین میکرد چهار مرد عبارتند از فلان، فلان، فلان، و معاویه. امام این سه نفر را هم نام میبرد و فلان زن، فلان زن، هند و ام الحکم که خواهر معاویه است.(کافی، فروع، ج ۳، ص ۳۴۲، باب التعقیب بعد الصلواه و الدعاء، ح ۱۰.)
در این باب، ۲۸ حدیث ذکر شده است که برخی از این حدیثها قابل اعتماد و برخی قابل اعتماد نیست این حدیث که حدیث دهم این باب است از نظر سند قابل اعتماد نیست چون خیبری بن طحّان کوفی مورد وثوق نیست. (جامع الرواه، ج ۱، ص۲۶۶) ابوسلمه سراج هم ثقه نیست. (همان، ج ۲، ص ۳۹۰) اگر از سند حدیث چشم پوشی کنیم و تنها به متن آن توجه کنیم متن آن میرساند که بعد از نمازهای واجب نفرین کردن بر این افراد پاداش دارد ولی آیا این افراد کیستند و آیا هر کسی و در هر جایی میتوان این افراد را آشکارا نفرین کرد این از اسرار است و افشای اسرار آل محمد (علیه السلام) گناه بزرگی است ناگفته نماند که همان طوری که رحمت خواستن برکسی ثواب است لعن کردن هم ثواب است شما اگر شمر بن ذی الجوشن را لعن کنی ثواب دارد و اگر بر شهدای کربلا رحمت بخواهی باز هم ثواب دارد. اگر کسی خصوصی تماس حضوری بگیرد میتوان درباره متن حدیث توضیح داد.
حرم مطهر محمد بن هادی علیه السلام
عمارت اول: این آستانه مبارکه چون در مسیر اصلی راه سامرا نبود و با راه اصلی فاصله داشته ، بر اثر نا امن بودن آن منطقه تا عصر صفویه متروکه مانده بود ، لذا بطور دقیق از تاریخ بنای آن اطلاعی در دست نیست ، جز اینکه در تعمیرات اساسی که در سالهای ۱۳۷۹-۱۳۸۴ قمری در این آستانه انجام گشت و از قرائن و پیها که مشاهده شد، بعضی از اهل اطلاع اظهار می دارند که عمارت اول این آستانه متعلق به قرن چهارم است که توسط عضد الدوله دیلمی انجام گرفته است .
عمارت دوم: در قرن دهم هجری ، توسط شاه اسماعیل صفوی ، پس از فتح بغداد انجام گشت که در آن هنگام قسمتی هم جهت سکونت زائرین که قصد زیارت سامرا را داشتند از این آستانه زیارت کرده و در آنجا توقف می نمودند .
عمارت سوم : در سال ۱۱۹۸ قمری ، توسط ملا محمد رفیع فرزند محمد شفیع خراسانی تبریزی ، به هزینه احمد خان دنبلی انجام گشت . سید حسن امین در دائره المعارف الاسلامیه الشیعه به نقل از کتاب تحفه العالم میرزا عبد اللطیف تستری آنرا عمارت اول ثبت کرده است.
عمارت چهارم : حدود ۱۲۰۸ قمری توسط شیخ زین العابدین کاظمی آل سلماسی انجام گرفت و گنبدی از گچ و آجر بر روی قبر شریف بنا شد و همچنین کاروانسرای بزرگی در جهت شرقی آستانه برای سکونت زائرین ایجاد گردید که قسمتی از هزینه آنرا احمد خان دنبلی تقبل کرد. این عمارت را شیخ ذبیح الله محلاتی در کتاب خود تاریخ سامرا به عنوان عمارت اول ثبت کرده و سید حسن امین به نقل از ماثر الکبراء شیخ ذبیح الله محلاتی ، در دائره المعارف الاسلامیه الشیعه عمارت سوم آستانه سید محمد ثبت نموده است .
عمارت پنجم : در ۱۲۴۴ قمری توسط ملا محمد صالح بزغانی قزوینی حائری و با نظارت سردار حسن خان و حسین خان قزوینی انجام گشت که تمامی عمارت سابق را خراب نمودند و آستانه مجللی با گنبد بزرگ کاشیکاری بنا کردند ، که شروع آن در سال ۱۲۴۴ قمری و پایان آن عمارت در سنه ۱۲۵۰ قمری بود.تارخ مذکور بر روی سنگ مرمر به خط ثلث در دو طرف ایوان آستانه نصب است .
سید حسن امین بر آنست که در سال ۱۲۵۰ قمری سردارحسین خان آنرا تعمیر نموده و این عمارت در سال ۱۳۱۰ قمری توسط میرزا حسین نوری تعمیر گشت و قسمت هایی از کاشی کاری گنبد که ریخته بود مرمت شد و تاریخ آن در پیشانی گنبد ثبت شده و هشت حجره در جنوب صحن شریف جهت سکونت زائرین احداث گردیده بود . پس از هجرت میرزای شیرازی به سامرا ، در یکی از مسافرت های میرزا که همراه شاگردانش پیاده از سامراء به آستانه سید محمد مشرف گشتند تعمیراتی انجام داده و چند حجره به حجرات صحن افزودند .
سپس میرزا محمد تهرانی عسکری صحن شریف را توسعه داد و حجراتی بدان اضافه نمود . در عصر مرجعیت حاج آقا حسین قمی جمعی از مردم ایران اموال زیادی جهت تعمیر آستانه سید محمد ارسال داشتند و مخصوصا بین سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ قمری این آستانه به شکل باشکوهی تکامل یافت . عمارت جدید دارای صحن مربع شکل به ضلع ۱۵۰ متر است و در وسط صحن شریف حرم مطهر واقع است که گنبد کاشیکاری آن نظر هر بیننده را به خود جلب می دارد .
محیط گنبد حدود ۵۰ متر و ارتفاع آن ۴۵ متر است و در کنار آن مناره ای به ارتفاع ۴۰متر در سال ۱۳۷۹ قمری برافراشته اند. در مقابل حرم یک ایوان مسقف با ستون های باشکوه خودنمایی می کند . حرم مطهر با کاشیکاری وآیینه کاری هنرمندان ایرانی مزین شده و آیتی از هنر اسلامی را منعکس می کند. قبر مطهر در وسط حرم واقع است و بر روی آن صندوق نفیس و ضریح نقره نصب است.
دایره المعارف تشیع جلد یک (آب – احیاء) زیر نظر؛ احمد صدر حاج سید جوادی ، بهاالدین خرمشاهی ، کامران فانی ۱۳۸۳ چاپ پنجم نشر شهید سعید محبی ، صفحه ۹۸