صوفی خراسانی قرن دهم . نسبت او به بوزجان * است ، و وی از خادمان آستان شیخ احمد جام (متوفی ۵۳۶) و مرید خواجه عزیزالله نقشبندی (متوفی ۹۰۲) بوده است (بوزجانی ، روضه الریاحین ، مقدمه مؤیّد، ص ۱۳ـ۱۴). شجره طریقت خواجه عزیزالله به واسطه سعدالدین کاشغری (متوفی ۸۶۰) و علاءالدین عطار (متوفی ۸۲۰) به سر سلسله نقشبندیه ، خواجه بهاءالدین * نقشبند (متوفی ۷۹۱)، می رسد (بوزجانی ، روضه الریاحین ، ص ۱۲۴). بیش از این درباره شرح حال و زندگانی او اطلاعی در دست نیست .
فهرست برخی از مصنّفات وی ،
که از بیشتر آنها جز نام اطلاع دیگری باقی نمانده ، موجود است (رجوع کنید به نوشاهی ، ص ۲۲۶ـ۲۲۷).
از جمله آثار اوست :
احادیث اربعین به فارسی ؛
خزائن الاسرار ،
به فارسی درباره مذهب علما و صوفیه و حکما در معرفت ذات و صفات و افعال حق تعالی (دانش پژوه ، دفتر نهم ، ص ۱۸؛ نوشاهی ، همانجا)؛
رشحات القدس فی شرح نفحات الانس به فارسی ،
گزارشی از نفحات الانس من حضرات القدس عبدالرحمان جامی . بوزجانی در این گزارش حواشی جامی و شاگرد او عبدالغفور لاری (متوفی ۹۱۲) را بر نفحات الانس عیناً نقل کرده است . بخش بدیع این گزارش ، شرح حال ۵۵تن از مریدان و بازماندگان شیخ احمد جام است که بوزجانی به قلم خود بر آنها افزوده است (گ ۳۹۲ـ۵۵۴). نیمه اول نسخه خطی این کتاب ، از آغاز نفحات تا پایان شرح حال شیخ ابوالقاسم بشر یاسین ، در کتابخانه مجلس شورای ملی به شماره ۲۹۶۳ موجود است (ایران . مجلس شورای ملی . کتابخانه ، ج ۱۰، بخش اول ، ص ۴۰۷ـ ۴۰۸)؛ روضه الریاحین به فارسی در شرح حال و مناقب شیخ احمد جام و فرزندان و نوادگان اوست (بوزجانی ، روضه الریاحین ، مقدمه مؤیّد، ص ۷).
منابع :
(۱) ایران . مجلس شورای ملی . کتابخانه ، فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی ، ج ۱۰، بخش اول ، تألیف عبدالحسین حائری ، تهران ۱۳۴۷ ش ؛
(۲) درویش علی بوزجانی ، رشحات القدس فی شرح نفحات الاُنس ، نسخه خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی ، ش ۲۹۶۳؛
(۳) همو، روضه الریاحین ، چاپ حشمت مؤید، تهران ۱۳۴۵ ش ؛
(۴) محمدتقی دانش پژوه ، نسخه های خطی ، دفتر نهم ، تهران ۱۳۵۸ ش ؛
(۵) عارف نوشاهی ، «دو یادداشت درباره شیخ احمدجام »، آینده ، سال ۱۸، ش ۱ـ۶ (فروردین ـ شهریور ۱۳۷۱).
دانشنامه جهان اسلام جلد ۴