بَعیث ، لقب خِداش بن بِشْر مُجاشِعی ، شاعر هجاگوی بصره . با اینکه بهترین خطیب بنی تمیم به شمار می رفت ، جُمَحی او را در دومین رده شاعران بزرگ اسلامی جای داده است .
اما به اعتقاد منتقدان ، بیشتر شهرت و پیروزی جَریر، موجب گمنامی نسبی بعیث شده است . در واقع ، دوران فعالیت شاعری بعیث ، با روزگار دو رقیب معروف او، جریر و فَرَزدَق ، مقارن و پیوسته بوده است ؛ وی سالیان دراز با جریر و فرزدق مهاجات داشته و بویژه هجویاتی تند درباره فرزدق (آمدی ، ص ۵۶) سروده است .
وی سرانجام ناچار شد فرزدق را که همیشه هم حرمت او را مراعات نمی کرد، به یاری طلبد (فرزدق او را ابن حَمراء العِجان ، لقب داده بود، که به پستی نسب مادرش اشاره دارد که از کنیزان سجستان بود).
یاقوت تاریخ مرگ او را ۱۳۴ ذکر کرده ، اما چون در جای دیگر می گوید که شاعر در عصر ولیدبن عبدالملک (حک : ۸۸ ـ ۹۸) در گذشته است ، آن تاریخ را نمی توان معتبر دانست .
منابع :
(۱) حسن بن بشر آمدی ، المؤتلف والمختلف : فی اسماء الشعراء و کناهم و القابهم و انسابهم و بعض شعرهم ، ص ۱۰۸؛
(۲) ابن درید، الاشتقاق ، چاپ عبدالسلام محمد هارون ، مصر ۱۳۷۸/۱۹۵۸، ش ۱۴۷؛
(۳) ( ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق ، ج ۱۶، چاپ علی شیری ، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵، ص ۳۲۴ـ۳۲۹؛
(۴) ابن قتیبه ، الشعر و الشعراء ، چاپ احمد محمد شاکر، مصر ۱۹۶۶، ج ۱، ص ۴۹۷ ـ ۴۹۸ ) ؛
(۵) معمربن مثنی ابوعبیده ، نقائض جریر و الفرزدق ، جاهای متعدد؛
(۶) عمروبن بحر جاحظ ، البیان والتبیین ، چاپ حسن سندوبی ، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲، فهرست ؛
(۷) همو، کتاب الحیوان ، چاپ عبدالسلام محمد هارون ، بیروت ۱۳۸۸/۱۹۶۹، فهرست ؛
(۸) جریربن عطیه ، دیوان جریر ، جاهای متعدد؛
(۹) محمدبن سلام جُمَحی ، طبقات الشعراء ، لیدن ۱۹۱۳، فهرست ؛
(۱۰) همام بن غالب فرزدق ، دیوان فرزدق ، جاهای متعدد؛
(۱۱) یاقوت حموی ، ارشادالاریب الی معرفه الادیب ، چاپ مارگولیوث ، لیدن ۱۹۰۷ـ۱۹۳۱، ج ۱۱، ص ۵۲ـ۵۵؛C. A. Nallino, Letteratura , index.
دانشنامه جهان اسلام جلد ۳
